Shtetet e Bashkuara mund të jenë një nga shtetet më të pasura të botës, por në një të dhënë kyçe renditet e fundit fare: është i vetmi vend i pasur në botë që nuk ofron asnjë program kombëtar të paguar për leje lindjeje. Sot, vetëm 21 për qind e punëtorëve amerikanë kanë qasje te pushimet familjare të paguara përmes punëdhënësve të tyre, edhe pse, sipas Qendrës Kërkimore Peë në 2015, të dy prindërit punojnë me kohë të plotë në pothuajse gjysmën e familjeve me dy prindër.
Kjo mungesë e parashikimeve për leje lindje qëndron në kontrast të fortë me shtetet europiane, ku leja prindërore e subvencionuar është standarde. Kërkimet kanë treguar që pushimi prindëror me pagesë ofron përfitime të pakontestueshme për prindërit, fëmijët dhe shoqëritë e vendeve që e sigurojnë atë. Ka gjithashtu një mbështetje të gjerë për të në shoqërinë e SHBA; sipas një studimi akademik të botuar në Prill, rreth 82% e amerikanëve mbështesin hyrjen e lejes së lindjes me pagesë. Kjo shifër ka mbetur përafërsisht e njëjtë për vite me radhë dhe përfshin mbështetje nga i gjithë spektri politik.
Arsyet që SHBA mbetet jashtë skemave të lejes së lindjes me pagesë janë komplekse, duke kombinuar nevojat e pas Luftës së Dytë Botërore me një identitet kulturor kombëtar të ndërlikuar të individualizmit dhe vetëvendosjes. Tani, megjithatë, ka një shtysë të rëndësishme për ndryshim. Në prill, Presidenti i SHBA, Joe Biden propozoi një paketë prej 225 miliardë dollarësh për pushimet familjare dhe mjekësore të paguara që do t’u lejonte punëtorëve të merrnin deri në 12 javë leje me pagesë për t’u kujdesur për një anëtar të porsalindur, ose anëtar tjetër të familjes.
Në një shtet që ndihet më i polarizuar se kurrë, të dhënat tregojnë se leja e lindjes me pagesë është një çështje e rrallë që votuesit e të gjitha palëve mund të lënë pas. Pra, pse nuk është miratuar asgjë në nivelin kombëtar deri më tani, edhe me planin e Biden në rrugën e tij për në Kongres, a mund të bëhet realisht këtë herë?
Dy rrugë që ndahen
Globalisht, baza për lejen e lindjes me pagesë kombëtare u hodh nga Kongresi Ndërkombëtar i Grave në Punë në vitin 1919, një grup që përfshinte shumë gra amerikane.
Kërkesat e këtij grupi për standarde më të drejta të punës në prag të Luftës së Parë Botërore përfshinin 12 javë leje të lindjes me pagesë si “një domosdoshmëri mjekësore dhe e drejtë shoqërore”, një politikë e miratuar nga Organizata Ndërkombëtare e Punës në Nëntor 1919.
Gjatë dy dekadave të ardhshme, vendet europiane dhe të Amerikës Latine filluan t’i përfshijnë këto politika në ligj, por ishte fundi i Luftës së Dytë Botërore që nguliti procesin, veçanërisht në Europë. Një pjesë e saj kishte të bënte me frikën e rënies demografike, vetëm humbja e madhe e popullsisë gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe atë që ndjehej si nevojë për t’u rikuperuar nga ato vite dhe për të siguruar që kishte një fuqi punëtore për të ardhmen.
E thënë thjesht, Europa kishte nevojë për popullsi të re për të ndihmuar në ripopullimin e shteteve të shkatërruara nga lufta dhe një forcë punëtore për të rindërtuar ekonomitë. Gjatë kësaj epoke të pasluftës argumentet europiane për lejen e lindjes me pagesë kombëtare ishin të formuluara kryesisht në terma ekonomikë, sesa rreth përfitimeve sociale në të cilat përqendrohemi sot.
Megjithatë, peizazhi i pasluftës dukej pak më ndryshe në SHBA. “Ne nuk kishim të njëjtën frikë për nevojën e rritjes së popullsisë”, thotë Joya Misra, një profesore e sociologjisë dhe politikës publike në Universitetin e Massachusetts. Vendi nuk kishte pësuar humbje kaq të mëdha të popullsisë në luftë, ekonomia po shkonte mirë dhe imigracioni dhe forca e punës po konsolidohej.
Kjo do të thoshte që nënat në SHBA “po inkurajoheshin të ktheheshin në shtëpi, të lirojnë vendet e punës që do t’u duheshin tani burrave të tyre që ktheheshin nga konflikti dhe të bëheshin shtëpiake duke rritur familje”, thotë Terri Boyer, drejtor themelues i Anne Ëelsh McNulty Instituti për Lidershipin e Grave në Universitetin Villanova, SH.B.A.
Trauma e pasluftës dhe strategjitë divergjente
Ideologjitë ekstreme politike që ishin shfaqur globalisht ndikuan në mënyrën se si shtetet hartuan politikat e mirëqenies në periudhën e pasluftës. Si SHBA ashtu edhe shtetet në Europën Perëndimore donin të forconin traditat demokratike pas traumës së Luftës së Dytë Botërore, por ata morën qasje të ndryshme.
Shtet europiane kishin provuar efektet e fashizmit direkt dhe nga kjo traumë doli një ndjenjë që filozofia shoqërore e ‘secilit njeri për vete’ ishte “shumë e tjetërsuar dhe i la njerëzit të prekshëm nga ideologjitë ekstreme”.
Kjo çoi në një mbështetje të gjerë politike për një shtet të mirëqenies si një mjet për të krijuar stabilitetin dhe solidaritetin social dhe ekonomik të nevojshëm për të mbështetur demokracinë. Stanjacioni ekonomik i Britanisë së Madhe, për shembull, erdhi së bashku me reformat që ndërtuan kujdesin shëndetësor publik dhe pensionet e punëtorëve.
SHBA, megjithatë, u dyfishua në mënyrën e vet kulturore individualiste, veçanërisht pasi marrëdhënia e saj me Bashkimin Sovjetik u përkeqësua pas luftës. Pas kësaj, “antipatia e fortë” ndaj gjithçkaje që mund të etiketohet socialist, ose më keq, komuniste, e bëri shumë më të vështirë ndërtimin e mbështetjes për politikat e mirëqenies sociale me përfitim universal.
Çfarë dhe e kujt i vlerësohet puna?
Individualizmi amerikan ushqehet me perceptimin e vlerës sociale dhe ekonomike të lejes së lindjes.
Në Europë, leja e lindjes e paguar shpesh shkonte krah për krah me kujdesin shëndetësor publik dhe arsimin fillor të ofruar nga shteti përmes së cilës prindërit mund të krijonin lidhje të hershme me fëmijët e tyre, dhe më pas të ktheheshin në fuqinë punëtore, ndërsa fëmijët e tyre merrnin një arsim të fortë.
Por në SHBA, leja e lindjes e paguar shihej me më shumë dyshim; në vend të një mënyre për t’i mbajtur njerëzit në fuqinë punëtore të paguar ndërsa tërhiqeshin, shumë e panë atë si “një të drejtë të cilën njerëzit do të përfitojnë për të marrë para nga qeveria e financuar nga bizneset dhe taksapaguesit.
Kjo pikëpamje ishte e rrënjosur në mënyrën se si llojet e ndryshme të punës dhe në të vërtetë njerëzit vlerësoheshin në vitet e pasluftës dhe në idenë që sigurimi i lejes së lindjes universale të paguar mund të inkurajojë familjet “e gabuara” të riprodhohen.
Pjesë të fuqisë punëtore të SHBA-së ende ndahen shumë në vijave racore, me shumë më tepër shërbime me pagë më të ulët dhe punë bujqësore që mbahen ende nga pakicat. Vetëm 8% e punëtorëve me rroga të ulta (zakonisht më pak se 14 dollarë në orë) patën qasje në lejen prindërore të paguar në vitin 2020.
Sot, nuk është e pazakontë të shohësh komente rreth idesë që familjet e varfra nuk duhet të marrin mbështetjen e qeverisë, sepse është ‘faji i tyre që janë të varfër’. “Racizmi luajti një rol kryesor në mënyrën se si ne e vendosëm atë,” shton ajo. “Dhe sapo të vendoset, bëhet shumë e vështirë ta ndash atë”, thotë Misra
Ndryshim në horizont?
Tani për tani, thotë Misra, SHBA ka një “dritare politike” për të kryer ndryshime për shkak të mënyrës se si pandemia Covid-19 ka ekspozuar në mënyrë të pamëshirshme pabarazitë e lidhura me gjininë, sigurinë e punës dhe kujdesin për fëmijët. Që nga pandemia, më shumë se 3 milion gra kanë lënë forcën e punës në SHBA. Si rezultat, njerëzit po zgjohen nga përfitimet ekonomike të mbështetjes sociale në shkallë më të gjerë për familjet.
Shëndeti mendor është gjithashtu në qendër të vëmendjes më shumë se kurrë. Pre-Covid-19, një paaftësi për të “ekuilibruar të gjitha” mund të jetë parë si një dështim personal nga nënat, në vend se një problem strukturor që duhet të adresohet nga politika. Por, ka ndërgjegjësim në rritje veçanërisht midis punëtorëve më të rinj që nevojitet më shumë mbështetje për të ndihmuar prindërit me një ngarkesë të pakontrollueshme.
Mandatimi i lejes së lindjes së paguar kombëtar do të kishte përfitime të shumta. Nëse iniciativat e Biden mund të kalojnë mbetet për t’u parë dhe madje edhe përkrahësit si Misra nuk janë të sigurt.
“Unë mendoj se hezitimi im ka të bëjë me mënyrën partizane që vepron politika,” thotë ajo, duke përmendur përdorimin e filibuster si një mjet i fundit, por efektiv për të bllokuar legjislacionin. Ka mënyra rreth tij, por kjo mund të çojë në miratimin e faturës pa garanci jetike për punëtorët që vendet e tyre të punës do të mbrohen.
“Pandemia ka qenë jashtëzakonisht shkatërruese në shumë mënyra, por me shkatërrim gjithmonë vjen ndërtimi sepse ju kemi për të kuptuar, si ta vendosim sistemin përsëri së bashku”, shton ajo.
Burimi BBC – Përktheu Gazeta Shqip
