Kryeministri Edi Rama ka dhënë së fundmi një intervistë për gazetën franceze ‘Liberation’. Aty, Rama e konsideron normale dëshirën e shqiptarëve për t’u larguar nga vendi dhe për të jetuar më mirë në shtetet e BE-së. Ai gjithashtu mohon se dorëheqja e dy ish-ministrave të Brendshëm, për akuza në përfshirjen e trafikut të drogës dhe lidhje me krimin e organizuar, bën përgjegjës atë dhe Qeverinë e tij.
Intervista e plotë në ‘Liberation’
Në vjeshtë, ai u përball me demonstratat e mijëra studentëve shqiptarë që kërkonin më shumë financa nga buxheti i shtetit. Që nga shkurti, ai është i “poshtëruar” nga partitë opozitare që e akuzojnë atë për vjedhje të zgjedhjeve dhe për korrupsion. Ata madje vendosën të bojkotonin Parlamentin dhe zgjedhjet lokale të 30 qershorit për të protestuar me thirrjet “Rama Ik”. Edi Rama, 54 vjeç, është një kryeministër nën presion.
Para shpalljës së mundshme nga Bashkimi Evropian për hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë, kreu shumë frankofil i qeverisë (socialiste) në pushtet që nga viti 2013 ka qenë prej kohësh e Kryeministria çlirimit, kryeministrin kur ai vend. Veshur me kostum të errët, më këmishë të bardhë dhe me atlete kuqezi, piktori ka jetuar për katër vjet në Paris para se të kthehej në krye të Ministrisë së Kulturës dhe të Bashkisë së Tiranës. Që tani e tutje, ai synon ta ankorojë Shqipërinë në zemër të Evropës.
A jeni i shqetësuar për raportin e Komisionit të 29 majit dhe për vendimin e Këshillit Evropian të 18 qershorit për të vendosur nëse do të hapni apo jo negociatat për pranimit të Shqipërisë në BE?
Jo, nuk jam i shqetësuar. Ky është një moment mjaft i veçantë dhe i vështirë për politikën në Evropë. Në demokraci, ne dëgjojmë fjalime që do të ishin absolutisht të paimagjinueshme në ditët e lavdishme të gjeneralit de Gaulle ose presidentit Mitterrand. Ne jetojmë në një kohë kur njerëzit që guxojnë të thonë “ne jemi të lodhur nga ekspertët, duhet të dëgjojmë vetën tonë” marrin shumicën e votave të një populli, siç edhe ndodhi në Mbretërinë e Bashkuar.
Si reagojnë shqiptarët ndaj këtyre diskurseve në Evropë?
Kishte një kohë kur ankthi ishte mjaft ballkanik, sot është i përhapur. Ndërsa kemi hyrë në rrugën e evropianizimit të Ballkanit, ne kemi dëshmuar një balancim të Evropës.
A mendoni se Shqipëria po mbahet peng nga populizmi dhe opinioni publik shumë i kujdesshëm i 28 shteteve anëtare?
Nuk janë 28, janë shumë më pak.
Pra, është Franca dhe Holanda?
Unë nuk vë dallime mes vendeve anëtare.
Ju që keni jetuar në Francë, a jeni prekur nga këto trishtime frënge?
Franca shpesh ka treguar gjatë historisë së saj një kapacitet të jashtëzakonshëm thyerjeje. Është gjithashtu një vend, vendimet e të cilit peshojnë mbi fatin e të tjerëve. Dhe kur bëhet në mënyrë negative, është vërtet e tmerrshme. Të jesh në krye të një vendi si Franca gjithashtu do të thotë të ndikosh një pjesë të madhe të një fati të përbashkët që angazhon shumë njerëz, territore dhe komunitete.
Për më shumë se pesë vjet, Shqipëria është njohur si shtet kandidat për BE. A nuk keni frikë se populli shqiptar ndjehet i zhgënjyer, nëse hapja e bisedimeve me Evropën u shtyhet përsëri?
Për shqiptarët e sotëm është po aq e thjeshtë sa edhe për etërit themelues të Evropës. Ne duhet të jetojmë në një hapësirë ku nuk jemi më të kërcënuar nga luftërat apo në situata ku kemi fatin tonë në duart tona. Por ne duam të shpëtojmë përgjithmonë nga mallkimi i një rajoni si Ballkani. Dy luftërat botërore filluan atje. Ky rajon është zemra e Evropës, shumë e rëndësishme për fatin e gjithë kontinentit. Edhe nëse është një vend që gjithmonë është perceptuar si një periferi, të thuash, si Saint Denis i Parisit, jo?
Pse?
Është si një periferi e bezdisshme që gjithmonë është mohuar ekzistenca. Dhe gjithmonë u kthyem në këtë periferi sepse kishte luftra.
Nëse Europa mbyll derën për në Ballkanin, a ekziston rreziku i luftës?
Evropa nuk mund të mbyllë derën e Ballkanit. Është një iluzion. A mundet Paris ta mbyllë derën në Saint-Denis? A mund të imagjinojmë një periferi që është e rrezikshme, e frustruar, e lënë jashtë? Nuk është e mundur.
Përtej luftrave të së kaluarës, a nuk ka probleme të tanishme – krimi, korrupsioni etj? Si e shpjegoni këtë perceptim?
Po, është e vërtetë, nuk ka asnjë krim, asnjë korrupsion në Francë. Këto janë sëmundje të veçanta në rrethinat e Ballkanit që nuk ekzistojnë në Evropë … Të themi se “Ballkani është feja e së keqes” dhe si një burim i infektimit të rrezikshëm për Europën, kjo është me të vërtetë rruga më qesharake për t’u përballur me realitetin. Është e vërtetë, ka korrupsion ku ka më pak modernizim. Korrupsioni nuk është një sëmundje gjenetike, historike. Çfarë po bëjmë? A ndihmohen këto shtete për modernizimin? Sepse në fund, procesi i integrimit është një proces modernizimi. Ne duam të ndërtojmë këtu një vend për fëmijët tanë.
Por fëmijët tuaj po zgjedhin mërgimin në masë. Çfarë i shtyn ata të largohen nga Shqipëria?
Çfarë i nxiti italianët të largoheshin për Shtetet e Bashkuara? Ose çfarë i drejton sot italianët e Jugut për të shkuar në veri dhe ata të veriut për të shkuar në Gjermani? Si mund t’i parandalojmë të rinjtë që të ëndërrojnë? Nëse e braktisim Ballkanin, kjo fushë mund të bëhet një platformë për aktorët që nuk kanë domosdoshmërisht praktika shumë miqësore me Perëndimin. Mund të jetë shtet apo grupe, fenomen si fundamentalizmi, terrorizmi. Shqipëria është një vend ku jetojnë myslimanë dhe të krishterë. Dhe muslimanët shqiptarë janë më pro-evropianë se të gjithë votuesit e Marine Le Pen.
Kohët e fundit, një sondazh tregoi se 60% e shqiptarëve duan të largohen nga vendi. Si do ti ndaloni ata nga emigrimi?
Ne jetojmë në një botë të hapur dhe të lidhur. Parisi nuk është më si hëna, është dy orë e tridhjetë minuta nga Tirana. Tundimet janë shumë më të forta, mundësitë janë shumë më të mëdha, është normale. Qeveritë nuk mund të bëjnë mrekulli. Dua të besoj se e ardhmja është më e mira për ne. Me kalimin e kohës, me progres dhe integrim, do të ketë qendra të mëdha të Evropës së përbashkët dhe gjithashtu qendra të vogla.
Këtë vit, studentët shqiptarë protestuan kundër rritjes së tarifave të shkollimit dhe mungesës së fondeve në një lëvizje proteste të pashembullt që nga rënia e regjimit komunist. A mendoni se i keni përmbushur pritshmëritë e tyre?
E dëgjova mesazhin shumë mirë. Diskutimet që kisha me ta ishin të vështira, por shumë të qarta. Dinamika e tyre është shumë e bukur dhe na ndihmoi të bëjmë gjëra. Herë pas here, qeveria humbet ndjenjën e përparësive. Ne hapëm një projekt trevjeçar për të riprodhuar rezidencat studentore dhe për të ndërtuar ato të reja. Ne kemi qenë në gjendje ta bëjmë këtë sepse jemi në një situatë shumë më pozitive të buxhetit.
Pse klima politike është kaq e tensionuar me demonstratat opozitare (Partia Demokratike) që bojkotojnë Parlamentin dhe zgjedhjet vendore të 30 qershorit, duke bërë thirrje për dorëheqjen tuaj, duke hedhur kokteje molotov në zyrat tuaja?
Ne jemi një demokraci shumë e re. Ndërtimi i një shteti demokratik në një bazë joekzistuese dhe pas një historie të zymtë bujare [perandoria osmane, monarkia, pushtimi fashist dhe nazist, diktatura komuniste deri në vitin 1991] është një sprovë gjithsesi. Ne mund të ndryshojmë një regjim në tri ditë, por për të ndryshuar një sistem dhe për të ndërtuar demokracinë, një brez nuk është i mjaftueshëm. Ne jemi forca e vetme e madhe politike. Do të fitojmë zgjedhjet lokale dhe do të vazhdojmë.
Por pa Parlamentit funksional dhe zgjedhje lokale, a ka vërtet demokraci?
Po. Kjo është hapësira e zgjedhjes së lirë. Nuk është demokraci nëse opozita vihet në mur, nëse ka pengesa kushtetuese ose ligjore. Tani, nëse opozita vendos të kryejë vetëvrasje në mënyrë politike, nuk është shprehje e një demokracie të shëndetshme, por është pjesë e një procesi.
Opozita flet për zgjedhje të manipuluara, për korrupsion për të shpjeguar zgjedhjet e saj. Ti e di që ata të fajësojnë ty …
Se ajo tregon provat. Nëse jeni në opozitë, keni të drejtë të mendoni dhe të thoni se fundi i botës po vjen për shkak të qeverisë. Por ju nuk keni të drejtë për të djegur qytetin. Nëse ju jeni zgjedhur nga populli për të përfaqësuar njerëzit, por në minorancë, ju nuk keni të drejtë të vishni një jelek të verdhë dhe të thoni “Unë do ta thyej qytetin sepse ne duhet ta bëjmë atë, atë dhe atë ” Jo!
Ka korrupsion? Kjo është pika e tyre e parë. Disa raporte gjithashtu nënvizojnë ekzistencën e këtij korrupsioni …
Raportet e kujt?
OJQ-të, si Transparency International, të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) të cilët theksuan mungesën e transparencës në partneritetet publike-private. Ekziston edhe rasti i dy ish ministrave të brendshëm të cilët kishin për të dhënë dorëheqjen pas akuzave për korrupsion dhe lidhje me krimin e organizuar …
Dhe pastaj? Dhe pastaj?
Këto janë fakte që japin argumente…
…të natyrës politike për t’u angazhuar në një betejë dhe për të shkuar në zgjedhje. Nëse nuk fitoni, atëherë qëndroni në opozitë dhe duhet të vazhdoni të luftoni për gjithçka që dëshironi. Por ju nuk mund ta merrni vendin dhe sistemin peng dhe të thoni “Unë refuzoj mandatin tim dhe i vura një jelek të verdhë, sepse ata janë kriminelë, mafia në qeveri”. Dhe nëse flasim për raportet, gjithmonë duhet t’i shtrijmë në perspektivë. Shikoni se ku ishim dhe ku jemi. Drejtimi nuk është një shëtitje në Champs-Elysees. Është lart, poshtë, lart, poshtë … Ekziston një burim që ka besueshmëri të padiskutueshme: Komisioni Evropian. Raportet e tyre janë të qarta. Ne jemi në një shesh ndërtimi, si ajo e reformës së drejtësisë, e cila është vërtet masive.
Dhe për sa kohë do të zgjasë ky projekt?
Sa kohë keni futur Francën në një shtet të shkëlqyer dhe demokratik, me administrata që veprojnë në mënyrë të pavarur nga partitë, miqtë dhe kushërinjtë, paratë e xhepit? Ne po shqyrtojmë dhe vlerësojmë 800 gjyqtarët dhe prokurorët. Ndryshimi i vendit mund të marrë një tjetër 10-20 vjeçar.
Por kjo reformë nuk lejon që Gjykata Kushtetuese të vazhdojë punën…
Shumica e gjyqtarëve u përjashtuan sepse nuk ishin në gjendje të justifikonin standardin e tyre të jetesës. Ata do të zëvendësohen nga vetë gjyqtarët, të cilët nuk kanë kaluar nëpër procesin e verifikimit. Kjo reformë kryhet nga disa subjekte dhe vërtetohet nga një operacion ndërkombëtar i kontrollit. Është e madhe ajo që po bëjmë, dhe nuk është e lehtë.
