Nga Bujar Leskaj
Kongresi i Lushnjes, i cili i zhvilloi punimet në 21- 31 janar 1920, mbetet padyshim ngjarja më e rëndësishme në historinë tonë kombëtare pas shpalljes së Pavarësisë në 28 nëntor 1912.
Nga ana simbolike kuvendi i Vlorës mbetet i pazëvendësueshëm, sepse realizoi Pavarësinë e Shqipërisë, ndërsa Kongresi Kombëtar i Lushnjes u bë gur themeli për ndërtimin e shtetit shqiptar.
Kongresi i Lushnje i dha jo vetëm jetë parlamentarizmit shqiptar, por edhe evitoi një ndarje tjetër të trojeve shqiptare.
Kongresi i Lushnjes u shpreh për pavarësinë e plotë të Shqipërisë, duke kundërshtuar vendimin e fuqive të mëdha për ndarjen e Shqipërisë ndërmjet fqinjëve, shkarkoi Qeverinë e Përkohshme të Durrësit dhe delegacionin e saj në Konferencën e Paqes në Paris.
Senati e qeveria
Kryetar i Kongresit ishte Aqif Pashë Elbasani; nënkryetar Sotir Peci, sekretarë: Koço Kota dhe Ferid Vokopola
Kongresi i Lushnjes vendosi unanimisht rrëzimin e qeverisë së Durrësit, e njëkohësisht zgjodhi imzot Luigj Bumçin, Mehmet Konicën dhe Dr. Turtullin, si përfaqësues legjitimë të popullit shqiptar, në delegacionin e Konferencës së Paqes në Paris.
Në mbledhjen e katërt që u mbajt më 30 janar, kongresi zgjodhi si anëtarë të Këshillit të Lartë, Aqif Pashë Elbasanin, Luigj Bumçin, Abdi Toptanin dhe Dr. Mihal Turtullin. Ky Këshill do të ushtronte pushtetin ekzekutiv së bashku me qeverinë
Pas kësaj u zgjodh dhe përbërja e qeverisë së re, e dalë nga ai kongres e cila kryesohej nga kryeministri Sulejman Delvina. Pas Sulejman Delvinës, në atë qeveri u zgjodhën dhe Eshref Frashëri, Zëvendëskryeministër dhe Drejtor i Përgjithshëm i Punëve Botore; Ahmet Zogu, Ministër i Brendshëm, Mehmet Konica, Ministër i Punëve të Jashtme, Hoxhë Kadria, Ministër i Drejtësisë, Ndoc Çoba, Ministër i Financave, Sotir Peci, Ministër i Arsimit, Ali Riza Kolonja, Ministër i Luftës, Bajram Curri, ministër pa portofol, Hysen Vrioni, ministër pa portofol; Spiro Jorgo Koleka, ministër pa portofol.
Në mbledhjen e pestë që u mbajt më 31 janar pasdite, Kongresi zgjodhi anëtarët e Senatit dhe u vendos që delegatët të mos shpërndaheshin derisa qeveria të merrte në dorë frenat e shtetit. Pas kësaj mbledhje, atë pasdreke të 31 janarit të vitit 1920-të, kongresi u dha fund punimeve të tij, duke vendosur Tiranën, për kryeqytet të Shqipërisë.
Delegatët në Kongresin e Lushnjes
Berati: Iliaz Vrioni, Llambi Goxhomani
Skrapari: Hysen Nikolica
Mallakastra: Bektash Cakrani
Lushnja: Llazar Bozo, Sheh Ibrahim Karbunara
Fieri: Spiro Papa
Dibra: Dine Dema, Dine Nasuh Maqellara, Ramiz Daçi
Mati: Ahmet Zogu
Durrësi: Xhaferr Ypi
Shijaku: Hamit bej Toptani, Rexhep Jella
Kavaja: Irfan Ohri, Mytesim Këlliçi, Shazivar Alltuni
Tirana: Abdi Toptani
Elbasani: Kasëm Sejdini, Filip Papajani
Peqini: Aqif Pashë Elbasani, Adem Gjinishi
Gramshi, Dumreja, Sulova: Qazim Dyrmishi, Sali Ceka, Asllan Shahini.
Gjirokastra: Veli Harshova, Kiço Koçi
Libohova: Sezai Çomo
Përmeti e Këlcyra: Kasëm Radovicka, Spiro Qarroqi.
Delvina: Rasim Babameto
Tepelena: Dervish Seiti, Arshi Shehu
Korça: Eshref Frashëri, Kostaq Kota
Pogradeci: Selaudin Blloshmi, gjokë Ndika
Kolonja: Idhomene Kosturi, Sali Butka
Leskoviku: Faslli Frashëri, Beqir Rusi
Hasi e Luma: Eshtef Frashëri
Gjakova: Xhemal Beu
Gashi: Hasan Batusha
Shkodra: Xhemal Naibi, Mati Logoreci, Hoxhë Kadriu, Ndoc Çoba, Rexhep Shala, Ejup Sabri.
*(Në Kongresin e Lushnjes Vlora nuk pati delegatë, pasi ishte e pushtuar nga italianët.)
Senatorët në Kongresin e Lushnjes
Abdurrahman Mati, Adem Gjinishi, Adem Peqini, Ahmet Resuli, Bajram bej Curri, Bektash bej Cakrani, Beqir bej Rusi, Dine bej Dibra, Dine Dema, Dhimitër Kacimbra, Fazlli Frashëri, Gjergj Koleci, Halim bej Çela, Hafiz Sabri, Hilë Mosi, Hysen Vrioni, Irfan bej Ohriti, Kiço Koçi, Kolë Thaçi, Koço Kotta, Llambi Goxhomani, Mytesim Këllici, Neki Ruli, Osman Lika, Qani Dishnica, Qazim Durmishi, Ramiz Daci, Rexhep Mitrovica, Sejfi Vllamasi, Spiro Papa, Shefqet Vërlaci, Thanas Çikozi, Veli bej Kruja, Visarion Xhuvani, Xhemal Shkodra, Xhemal Naipi, Ymer bej Shijaku.
Senatorët e Vlorës të emëruar në Kongresin e Lushnjes: Spiro Koleka, Myqerem Hamzaraj (u zgjodh në Vlorë), Qazim Koculi dhe Sadullah bej Tepelena.
Rëndësia
Kongresi i Lushnjes i tregoi botës se Shqipëria ishte e pandashme dhe e pavarur. Qeveria e Tiranës e dalë nga Kongresi i Lushnjes u njoh prej të gjithë shqiptarëve. Kongresi i Lushnjes me vendimet e tij i detyroi Fuqitë e Mëdha të hiqnin dorë nga copëtimi i Shqipërisë, ndërkohë që në 17 dhjetor 1920, Shqipëria u pranua në Lidhjen e Kombeve.
*Emrat e këtyre patriotëve kontribuues dhe themelues të shtetit shqiptar janë cituar nga burime të kohës dhe botime të Kuvendit të Shqipërisë. Kërkoj ndjesë në rast se në emra ka ndonjë pasaktësi.
