Qytetarët nga vende jo të BE-së që jetojnë në Bashkimin Evropian kanë të drejtë për një status të veçantë qëndrimi që u lejon atyre të lëvizin në një vend tjetër në bllok. Marrja e lejes nuk është e thjeshtë, por mund të bëhet më e lehtë, shpjegon Claudia Delpero
Komisioni Evropian propozoi këtë javë për të thjeshtuar rregullat e qëndrimit për shtetasit e jo-BE-së që jetojnë për një kohë të gjatë në Bashkimin Evropian.
Synimi është të lehtësohen procedurat në tre fusha: marrja e statusit të qëndrimit afatgjatë të BE-së, zhvendosja në vendet e tjera të BE-së dhe përmirësimi i të drejtave të anëtarëve të familjes, shkruan The Local, përcjell albinfo.ch.
Por masat e reja do të duhet të miratohen nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i BE-së, i cili përbëhet nga ministra kombëtarë. A do t’i mbështesin qeveritë e BE-së?
Çfarë është qëndrimi afatgjatë në BE?
Qytetarët jo-anëtarësh të BE-së që jetojnë në vendet e BE-së për një bazë afatgjatë kanë të drejtë për statusin e qëndrimit afatgjatë, në nivel kombëtar dhe në nivel të BE-së.
Ky status i BE-së mund të fitohet nëse personi ka jetuar ‘legalisht’ në një vend të BE-së për të paktën pesë vjet, nuk ka qenë i larguar për më shumë se 6 muaj dhe 10 muaj rresht gjatë gjithë periudhës dhe mund të provojë se ka “të qëndrueshëm” burimet e rregullta ekonomike” dhe sigurimet shëndetësore. Aplikantëve mund t’u kërkohet gjithashtu të plotësojnë “kushtet e integrimit”, të tilla si kalimi i një testi mbi njohuritë e gjuhës ose kulturës kombëtare.
Leja e qëndrimit afatgjatë në BE është e vlefshme për të paktën pesë vjet dhe është automatikisht e rinovueshme. Por statusi mund të humbet nëse mbajtësi largohet nga BE për më shumë se një vit (Gjykata e Drejtësisë së BE-së së fundmi sqaroi se qëndrimi fizikisht në BE për disa ditë në një periudhë 12-mujore mjafton për të ruajtur statusin), përcjell tutje albinfo.ch.
Statusi i qëndrimit afatgjatë u jep shtetasve të BE-së trajtim të barabartë në fusha të tilla si punësimi dhe vetëpunësimi ose arsimimi. Përveç kësaj, qëndrimi afatgjatë i BE-së jep mundësinë për të lëvizur në vende të tjera të BE-së në kushte të caktuara.
Çfarë dëshiron të ndryshojë Komisioni Evropian?
Komisioni Evropian ka propozuar të lehtësojë marrjen e statusit të qëndrimit afatgjatë të BE-së dhe të forcojë të drejtat që lidhen me të.
Sipas masave të reja, qytetarët jo-BE duhet të jenë në gjendje të grumbullojnë periudhat e qëndrimit në vende të ndryshme të BE-së për të arritur kërkesën 5-vjeçare, në vend që të rivendosin orën në çdo lëvizje.
Kjo, megjithatë, nuk do të zbatohet për individët që përdorën një skemë “rezidencë me investim” për të fituar të drejta në BE, pasi Komisioni dëshiron të “kufizojë tërheqjen” e këtyre rrugëve dhe jo të gjitha shtetet e BE ofrojnë skema të tilla.
Të gjitha periudhat e qëndrimit të ligjshëm duhet të llogariten plotësisht në 5 vitet, duke përfshirë ato të kaluara si studentë, përfitues të mbrojtjes së përkohshme ose në baza të përkohshme. Qëndrimet nën vizë afatshkurtër nuk llogariten.
Fëmijët që lindin ose birësohen në vendin e BE-së që ka lëshuar lejen e qëndrimit afatgjatë të BE-së për prindërit e tyre duhet të fitojnë statusin e rezidentit afatgjatë të BE-së në atë vend automatikisht, pa kërkesë qëndrimi, shtoi Komisioni.
Vendet e BE-së gjithashtu duhet të shmangin vendosjen e një niveli minimal të të ardhurave për kushtet e burimeve, por të marrin parasysh rrethanat individuale të aplikantit, sugjeron Komisioni.
Testet e integrimit nuk duhet të jenë shumë të rënda apo të shtrenjta, as nuk duhet të kërkohen për bashkimet familjare të banorëve afatgjatë.
Komisioni propozoi gjithashtu zgjatjen nga 12 në 24 muaj të mundësisë për t’u larguar nga BE pa humbur statusin, me procedura të lehtësuara (pa test integrimi) për rifitimin e statusit pas mungesave më të gjata.
Një personi që ka fituar tashmë statusin e qëndrimit afatgjatë të BE-së në një vend të BE-së duhet t’i duhen vetëm tre vjet për të marrë të njëjtin status në një shtet tjetër anëtar të BE-së. Por vendi i dytë mund të vendosë nëse do të presë përfundimin e pesë viteve përpara se të japë përfitime sociale.
Propozimi sqaron gjithashtu se banorët afatgjatë të BE-së duhet të kenë të njëjtat të drejta si shtetasit e BE-së në lidhje me blerjen e banesave private dhe eksportin e pensioneve, kur lëvizin në një vend të tretë, përcjell tutje albinfo.ch.
Pse t’i bëni këto ndryshime?
Megjithëse qëndrimi afatgjatë i BE-së ekziston që nga viti 2006, pak njerëz kanë përfituar. “Direktiva për banorët afatgjatë është e papërdorur nga shtetet anëtare dhe nuk parashikon një të drejtë efektive për lëvizje brenda BE-së”, thotë Komisioni.
Rreth 3.1 milionë shtetas të vendeve të treta kishin leje qëndrimi afatgjatë për BE-në në vitin 2017, krahasuar me 7.1 milionë shtetas të vendeve të treta. “Ne do të dëshironim ta bënim lejen e qëndrimit afatgjatë të BE-së më tërheqëse”, tha Komisionerja Evropiane për Çështjet e Brendshme, Ylva Johansson.
Problemet janë kushtet për të fituar statusin, shumë të vështira për t’u përmbushur, barrierat me të cilat ballafaqohen gjatë lëvizjes në BE, mungesa e konsistencës në të drejtat e banorëve afatgjatë dhe familjarëve të tyre dhe mungesa e informacionit për skemën.
Shumica e shteteve anëtare të BE-së vazhdojnë të lëshojnë “pothuajse ekskluzivisht” leje kombëtare, përveç nëse aplikanti kërkon në mënyrë eksplicite atë të BE-së, ka treguar një vlerësim i direktivës.
Ky propozim është pjesë e një pakete për “përmirësimin e atraktivitetit të përgjithshëm të BE-së ndaj talenteve të huaj”, adresimin e mungesës së aftësive dhe lehtësimin e integrimit në tregun e punës të BE-së të njerëzve që ikin nga Ukraina.
Më 1 janar 2021, 23.7 milionë shtetas jo-BE banonin në BE, që përfaqësonin 5.3% të popullsisë totale. Nga 2.25 deri në 3 milionë qytetarë jo-BE lëvizin në BE çdo vit. Më shumë se 5 milionë njerëz janë larguar nga Ukraina për në shtetet fqinje që nga fillimi i luftës në shkurt.
A do të vlejnë këto masa edhe për qytetarët britanikë?
Këto masa vlejnë edhe për qytetarët britanikë, pavarësisht nëse ata janë zhvendosur në një vend të BE-së para ose pas Brexit-it.
Komisioni Evropian ka sqaruar së fundmi se britanikët që jetojnë në BE sipas Marrëveshjes së Tërheqjes mund të aplikojnë edhe për një qëndrim afatgjatë.
Meqenëse britanikët e mbuluar nga Marrëveshja e Tërheqjes kanë të drejtat e tyre të qëndrimit të siguruara vetëm në vendin ku ata jetonin përpara Brexit-it, koalicioni britanik në Evropë rekomandoi ata që kanë nevojë për të drejtat e lëvizshmërisë për të kërkuar statusin e qëndrimit afatgjatë në BE.
Këto dispozita nuk zbatohen në Danimarkë dhe Irlandë, të cilat u larguan nga direktiva.
Çfarë ndodh më pas?
Propozimet e Komisionit do të duhet të diskutohen dhe miratohen nga Parlamenti dhe Këshilli Evropian. Kjo bëhet nga ministrat kombëtarë, të cilët vendosin me shumicë të cilësuar. Gjatë procesit, propozimet mund të ndryshohen apo edhe të anulohen.
Në vitin 2021, Parlamenti Evropian votoi përmes një rezolute që thoshte se shtetasit e vendeve të treta që janë rezidentë afatgjatë në BE duhet të kenë të drejtën të banojnë përgjithmonë në vende të tjera të BE-së, si qytetarët e BE-së. Parlamenti bëri thirrje gjithashtu për uljen e kërkesës për rezidencë për të marrë qëndrim afatgjatë të BE-së nga pesë në tre vjet.
Qeveritë e BE-së do të jenë më të vështira për t’u bindur. Megjithatë, duke paraqitur paketën, nënkryetari i Komisionit për Promovimin e Mënyrës sonë Evropiane të Jetesës, Margaritis Schinas, tha se propozimet ka të ngjarë të mbështeten sepse “ato përshtaten në një kuadër më të gjerë”, i cili përfaqëson “ndërtimin” e “politikës së migracionit të BE-së”.
Qeveritë kombëtare gjithashtu ka të ngjarë të bien dakord sepse punëdhënësit e mëdhenj dhe të vegjël përballen me mungesa aftësish, “veçanërisht në fushat që janë kyçe për konkurrencën tonë, si agro-ushqimore, dixhitale, turizmi, kujdesi shëndetësor… ne kemi nevojë për njerëz,” tha Schinas.
Artikulli është botuar nga Albinfo në bashkëpunim me Europe Street News, një gazetë për të drejtat e qytetarëve në BE dhe MB.
