Ka qenë pikërisht çkodimi i një aplikacioni të quajtur “Sky” ai që zbuloi lëvizjet e trafikantëve të drogës, por që nxorri në pah edhe kapjen e shtetit në Malin e Zi nga mafia dhe krimi.
Gjatë analizës së mesazheve të shkëmbyer në këtë aplikacion u zbulua se një oficer policie për shembull diskutoi me një bos famëkeqe të krimit në lidhje me dërgesat e kokainës, ndërkohë që i biri i kreut të Gjykatës Supreme të malit të Zi, i ofroi anëtarëve të krimit të ndikonte në vendime të favorshme nga drejtësia dhe të ndihmonte në kontrabandën e lëndëve narkotike.
Një rast tjetër i zbuluar ishte ai një oficeri policie i cili dërgoi fotografi udhëheqësit të një grupi të krimit të organizuar për të treguar se si njësia e tij policore kishte dhunuar anëtarët e një bande rivale kriminale.
Mesazhet, të cilat u ndanë me prokurorët në Mal të Zi në vitin 2021, por u zbatuan vetëm vitin e kaluar, ndihmuan në përshpejtimin e rënies së Milo Gjukanoviç, udhëheqësi i zgjedhur më jetëgjatë në Evropë, i cili humbi zgjedhjet presidenciale në prill. Thashethemet kishin qarkulluar për vite të tëra për bashkëpunimin e Gjukanoviç me kriminelët, diçka që ai e ka mohuar gjithmonë.
“Ishte e qartë se institucionet ishin kapur nga korrupsioni dhe krimi i organizuar,” tha pasardhësi i z. Gjukanoviç, Jakov Milatovic, 36 vjeç, në një intervistë muajin e kaluar në ditën e tij të parë në punë si president në Podgoricë.
Udhëheqësi i ri, një ish-ekonomist i arsimuar në Oksford me Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim, tha se kishte ardhur koha për të ndaluar ngritjen e supeve si përgjigje për “një perceptim të përhapur se i gjithë sistemi është i korruptuar”.
Se sa larg mund të shkojë ai varet në një masë të madhe nga fakti nëse zgjedhjet parlamentare të 11 qershorit konfirmojnë eklipsin politik të zotit Gjukanoviç. Ky proces filloi tre vjet më parë kur partia e tij qeverisëse më parë e pamposhtur humbi kontrollin e Parlamentit dhe fuqinë për të emëruar ministrat përgjegjës për zbatimin e ligjit.
Në mënyrë private, diplomatët evropianë janë ankuar prej kohësh për kalbëzimin në Mal të Zi, por thanë se mund të bënin pak. Kjo ishte pjesërisht për shkak se Shtetet e Bashkuara ishin të përqendruara në anëtarësimin e vendit në NATO kundër kundërshtimit të armiqve pro-rusë të zotit Gjukanoviç dhe kishin pak interes për të tundur varkën.
Kishte gjithashtu pak prova të forta të bashkëpunimit me kriminelët, të paktën derisa policia depërtoi në aplikacionin e mesazheve “Sky ECC”, i cili u mbyll pasi drejtuesit e tij u paditën nga Shtetet e Bashkuara në 2021 për shantazh.
Mesazhet e deshifruara dërguar prokurorëve në Podgoricë dolën vetëm vitin e kaluar kur u zbuluan në mediat lokale dhe çuan në një valë arrestimesh të njerëzve që figuronin në mesazhe, të gjithë të emëruar gjatë sundimit të gjatë të Gjukanoviç.
Këtu përfshihej edhe kryetarja shumëvjeçare e Gjykatës Supreme, Vesna Medenica; djali i saj, Milos; një prokuror shteti; dhe disa oficerë policie, duke përfshirë një përdorues tjetër të shpeshtë të aplikacionit Sky ECC, Petar Lazovic, djali i një ish-kreu të luftës kundër krimit të organizuar.
Fakti që kriminelët malazezë, disa prej tyre janë jashtëzakonisht të pasur falë trafikut të kokainës dhe kontrabandës së cigareve në Evropë për të shmangur detyrimet e importit, pasi kishin nënshtruar pjesë të forcave të policisë dhe gjyqësorit, ka qenë një sekret i hapur për shumë vite, por sipas kryeministrit në detyrë të Malit të Zi, Dritan Abazoviç, ata ishin të paprekshëm.
“Narkokartelet dhe kontrabandistët e cigareve krijuan një rrjet që financonte partitë politike, partitë politike morën pushtetin dhe kriminelët ndiheshin rehat. Por, pas ndryshimeve të fundit, gjithçka tani është duke u rrëzuar”, tha Abazoviç.
Gjukanoviç ka mohuar prej kohësh të ketë lidhje me krimin e organizuar, duke hedhur poshtë akuza të tilla si puna e armiqve të tij politikë dhe dezinformata të gjeneruara nga Serbia dhe Rusia, të cilat të dyja donin që ai të largohej për shkak të mbështetjes së tij për NATO-n, së cilës Mali i Zi iu bashkua në vitin 2017.
Milatoviç, presidenti i ri, është gjithashtu një mbështetës i fortë i NATO-s, megjithëse disa nga mbështetësit e tij nuk janë. Përveç sanksionimit të arrestimeve, qeveria e udhëhequr nga Abazoviç shënjestroi edhe bizneset e bashkëpunëtorëve të Gjukanoviç, duke ndërprerë të ardhurat nga kompanitë shtetërore. Ajo që mbështetësit e ndarjes së Malit të Zi me Gjukanoviç e shohin si tharje të kënetës.
Megjithatë, kjo shihet ndryshe nga ish-presidenti, Gjukanoviç dhe mbështetësit e tij. Në vend të kësaj, ata shohin një fitore për Serbinë dhe Rusinë dhe një rindarje politike të plaçkës.
Zdravko Becoviç, kryetar i Dhomës së Avokatëve të Malit të Zi dhe avokat mbrojtës i ish-kryetares së arrestuar të Gjykatës së Lartë, tha se klientja e tij znj. Medenica, po fajësohej për mëkatet e djalit, i cili mund t’u ketë premtuar gangsterëve se mund të kthente peshoren e drejtësisë në favor të tyre nëpërmjet nënës së tij.
“Por nuk ka asnjë provë që ajo ka folur ndonjëherë me këta njerëz apo ka marrë paratë e tyre. Nëna, ndryshe nga djali, një i varur nga kokaina, nuk përdori kurrë aplikacionin Sky ECC”, tha Becoviç.
Milatoviç, presidenti i ri, nuk pranoi të thotë nëse do të dëshironte ta shihte paraardhësin e tij të ndiqet penalisht, por thjesht u shpreh se Gjukanoviç, si ish-president, mund të ketë një zyrë, një makinë dhe një pagë, por nuk ka imunitet.
Ndërkohë nga ana tjetër, Gjukanoviç ka mohuar zërat se planifikon të transferohet në Dubai, duke thënë se në një konferencë lamtumire për shtyp ai nuk ka bërë asgjë të keqe dhe do të qëndrojë në Mal të Zi.
Prokurorët italianë që hetonin mafien, e akuzuan Gjukanoviç për drejtimin e një grupi kontrabande cigaresh gati 20 vjet më parë, por hoqën dorë nga planet për ta ndjekur penalisht pasi ai e drejtoi Malin e Zi drejt pavarësisë nga Serbia në vitin 2006, një veprim që i dha atij imunitet pasi e bëri atë udhëheqës të një shtet sovran.
Në vitin 2016, Jelena Jovanoviç, një reportere e gazetës Vijesti, mori një informacion potencialisht shpërthyes nga kreu i një grupi të krimit të organizuar i cili, i zemëruar për një përpjekje të një grupi rival kriminal për të hedhur në erë vëllain e tij, i dha asaj një listë të oficerëve të policisë që ai tha se ishin në listën e pagave të atentatorëve të mundshëm të vëllait të tij.
Zonja Jovanoviç, e cila mbikëqyret nga rojet e sigurisë sa herë që del jashtë për shkak të kërcënimeve me vdekje, shkroi për listën pa dhënë asnjë emër. Por ajo ia raportoi ato prokurorit të shtetit, Milivoje Katniç, një aleat i vjetër i Gjukanoviç, dhe prokurores speciale Stojanka Radoviç, e cila udhëhoqi një hetim të mëpasshëm. Por prokurorët, tha ajo, nuk bënë asgjë.
“Ata mund të kishin ndalur gjithë këtë vite më parë, por nuk donin. Mbrojtja e kriminelëve ishte një projekt shtetëror”, tha gazetarja.
Ishte pothuajse e njëjta histori, sipas kryeministrit Abazoviç kur Europol në 2021 dërgoi një këst të parë të mesazheve telefonike të deshifruara të aplikacionit Sky ECC në Mal të Zi. Sipas tij zyra e prokurorit, e cila ende drejtohet nga aleatët e Gjukanoviç, i varrosi transkriptet, duke këmbëngulur se nuk kishte asgjë për të hetuar. Prokurori përgjegjës për atë vendim u arrestua në dhjetor.
Fshehja e provave u bë e pamundur pasi Libertas, një portal lajmesh i financuar nga Ambasada e SHBA në Mal të Zi, zbuloi një pjesë të informacionit të Europolit dhe vitin e kaluar filloi të publikonte mesazhet e deshifruara.
Lazoviç, djali i shefit kundër krimit të organizuar, mesazhet e të cilit tregojnë se ai informoi një bos krimi famëkeq brutal për mbikëqyrjen e policisë dhe hetimet në vazhdim. Ai u akuzua në prill së bashku me një oficer tjetër policie për krijimin e një organizate kriminale, shpërdorim detyre, kontrabandë droge, trafik droge dhe bashkëpunim në vrasje.
Avokati i Lazoviç, Nikola Martinoviç, pranoi se klienti i tij kishte komunikuar me kriminelët për dërgesat e drogës, por tha se kjo ishte bërë vetëm për të fituar besimin e tyre si pjesë e një misioni të fshehtë për të depërtuar në një bandë veçanërisht brutale të narkotikëve.
“Ai është viktimë, jo kriminel”, tha avokati.
Damir Lekic, një avokat nga Podgorica, i cili përfaqëson anëtarët e një bande rivale të arrestuar nga Lazoviç në të kaluarën, e hodhi poshtë këtë si shumë të pamundur. Ai tha se klientët e tij i kishin thënë atij në vitin 2017, shumë kohë përpara se të dilnin mesazhet e deshifruara të Sky, se oficeri i policisë po punonte për një grup krimi të organizuar dhe se po torturonte trafikantët rivalë të drogës me urdhër të tij.
“Nuk i besova, por kur lexova transkriptet e Sky, kuptova se ato që thanë ishin 100 për qind të sakta. Nuk mund të gënjej. Klientët e mi janë kriminelë. Por gjithçka që më thanë doli të ishte e vërtetë”, tha ai.
