Tërmeti me magnitudë 9.5 goditi rreth 3800 vjet më parë Kilin verior, përcaktoi studimi në revistën Science Advances.
Studimi tha se ishte një tërmet megatrosti, i cili ndodh kur një pllakë tektonike detyrohet nën një tjetër. Këta tërmete shpesh shkaktojnë cuname më shkatërrues se vetë tërmetet.
Tërmeti çoi në një cunami jashtëzakonisht të fuqishëm që krijoi valë 66 metra të larta dhe u shtri nga Kili verior në Zelandën e Re, tha studimi.
Sipas një deklarate nga Universiteti i Southampton-it, tsunami dërgoi gurë të madhësisë së një makine të përplaseshin deri në 620 milje në brendësi të tokës, duke i bërë brigjet e afërta të pabanueshme për 1000 vjet.
Arkeologët gjetën prova të sedimenteve detare “shumë lart dhe në një rrugë të gjatë në brendësi të tokës”, tha profesori i Universitetit të Southampton, James Goff, sipas deklaratës. “Pra, nuk mund të ishte një stuhi që i vuri ata atje,” shtoi ai.
Arkeologët gërmuan gjithashtu struktura të lashta guri të ndërtuara nga njerëzit, të gjetura nën depozitat e cunamit në bregun verior të Kilit, raportoi LiveScience.
Strukturat ishin shtrirë mbrapa, përballë detit, duke sugjeruar se ato ishin rrëzuar nga shpëlarja e prapambetur e cunamit. “Popullsia lokale atje mbeti pa asgjë,” shpjegoi Goff në deklaratë.
“Puna jonë arkeologjike zbuloi se një trazirë e madhe shoqërore pasoi pasi komunitetet u zhvendosën në brendësi të vendit përtej shtrirjes së cunamit,” vazhdoi Goff. “Ishin më shumë se 1000 vjet përpara se njerëzit të ktheheshin përsëri për të jetuar në bregdet, që është një kohë e mahnitshme duke pasur parasysh se ata mbështeteshin në det për ushqim.”
Studimi arriti në përfundimin se cunami arriti në Australazi pasi Goff dhe ekipi i tij kërkimor zbuluan një numër të madh gurësh, disa në madhësinë e makinave, në brendësi të ishullit Chatham të Zelandës së Re. Gurët datojnë në të njëjtën kohë me tërmetin, zbuloi studimi.
“Në Zelandën e Re, ne thamë se ata gurë mund të ishin zhvendosur vetëm nga një cunami nga Kili verior dhe do të duhej të ishte diçka si një tërmet 9.5 ballë për ta krijuar atë,” tha Goff në deklaratë. “Dhe tani ne e kemi gjetur atë.”
Para këtij studimi, tërmeti më i madh i regjistruar ndonjëherë ishte në vitin 1960. Tërmeti në Valdivia, i cili goditi në jug të Kilit, ishte me magnitudë 9.4-9.6 ballë. Ai shkaktoi një cunami që arriti në Hawaii dhe rezultoi në deri në 6,000 vdekje. SCAN
