Analiza e CNN/ Nga zhdukja e dy ministrave, te kriza ekonomike, turbulencat në rangjet e larta të Kinës vënë në pikëpyetje sundimin e Xi Jinping

Në vetëm disa muaj, dy anëtarë të lartë të kabinetit të Kinës që shërbyen si bashkëbiseduesit kryesorë të vendit me botën janë zhdukur. Ministri i Mbrojtjes Li Shangfu nuk është parë në publik për tre javë, duke shkaktuar spekulime se ai është nën hetim. Javë më parë, ministri i Jashtëm Qin Gang u shkarkua në mënyrë dramatike pasi u zhduk nga publiku për një muaj. Mungesa e tyre e papritur vjen pasi Xi po kërkon të eliminojë çdo kërcënim dhe dobësi të perceptuar në një përpjekje për të forcuar sigurinë kombëtare, mes tensioneve në rritje me Perëndimin. Të dy Li dhe Qin shërbejnë në mesin e pesë këshilltarëve shtetërorë të Kinës, një pozicion i lartë në kabinet që tejkalon një ministër të rregullt. Li gjithashtu është pjesë e Komisionit Qendror Ushtarak, një organ i fuqishëm i kryesuar nga Xi që komandon forcat e armatosura.

Ndërkohë, largimi i befasishëm i dy gjeneralëve të lartë ka tronditur Forcën Raketore të Ushtrisë Çlirimtare Popullore, një njësi elitare e krijuar nga Xi për të modernizuar aftësitë raketore konvencionale dhe bërthamore të Kinës, duke shkaktuar shqetësime për një spastrim më të gjerë në ushtri. Qeveria kineze, e cila është bërë edhe më ‘e errët’ nën drejtimin e Xi, ofroi pak në mënyrën e një shpjegimi publik për serinë e tronditjeve të personelit dhe as nuk tregoi ndonjë interes për të pastruar spekulimet e pashmangshme që janë përhapur që atëherë. Të martën, Wall Street Journal raportoi se Qin u zbulua nga një hetim i Partisë Komuniste se ishte përfshirë në një lidhje jashtëmartesore ndërsa shërbente si i dërguar i Kinës në Uashington, duke cituar njerëz të njohur me këtë çështje. Ministria e Jashtme e Kinës nuk pranoi të komentojë mbi raportin.

Mungesa e transparencës mbi fatin e dy ministrave të profilit të lartë i ka dhënë një goditje imazhit ndërkombëtar të Pekinit, i cili e ka shpallur modelin e tij politik si më të qëndrueshëm dhe efikas se demokracitë perëndimore. Ekspertët thonë se pasiguria në rritje midis elitës qeverisëse të Kinës ka ekspozuar dobësitë e sistemit të saj njëpartiak – të cilat janë përforcuar vetëm nga përqendrimi i fuqisë personale të Xi-t gjatë atij që tani është mandati i tij i tretë. “Ajo që po ndodh në Kinë me të vërtetë përfaqëson dhe ka reflektuar një rrezik absolutisht të jashtëzakonshëm politik që buron nga Pekini,” tha Drew Thompson, një studiues i lartë në Universitetin Kombëtar të Singaporit. “Rreziku politik është si mes Xi Jinping dhe marrëdhënieve të tij me vartësit e tij të zgjedhur, por edhe mungesa e rregullave dhe normave të vendosura që rregullojnë sjelljet në sistem.”, tha ai.

Si ministër i Mbrojtjes, një rol kryesisht ceremonial në sistemin kinez, Li nuk komandon forcat luftarake. Por ai është një fytyrë e rëndësishme e diplomacisë ushtarake të Kinës për botën e jashtme, tha James Char, një studiues në Shkollën e Studimeve Ndërkombëtare S. Rajaratnam në Singapor. “Nëse Li Shangfu është me të vërtetë në telashe, Pekini do të perceptohet në një mënyrë shumë negative që dy këshilltarë shtetërorë të hiqen kaq shpejt në mandatin e tretë të Xi Jinping,” tha ai. Që kur u promovua në këtë post në mars, Li ka udhëtuar dy herë në Moskë për të takuar homologun e tij rus, ka vizituar presidentin e Bjellorusisë në Minsk dhe ka shtrënguar duart me Sekretarin e Mbrojtjes të SHBA-së Lloyd Austin në një konferencë sigurie në Singapor.

Megjithatë, në javët e fundit, Li thuhet se ka humbur një sërë angazhimesh diplomatike, duke përfshirë një takim vjetor për mbrojtjen e kufirit me zyrtarët vietnamezë dhe një takim me shefin e marinës së Singaporit në Pekin. Por ekspertët vunë në dukje se mungesa misterioze e Li-së ka një pikë të vetme kur bëhet fjalë për përpjekjet për të stabilizuar marrëdhëniet SHBA-Kinë. Li u sanksionua nga SHBA në vitin 2018 për blerjen e armëve ruse nga Kina dhe Pekini ka sugjeruar në mënyrë të përsëritur se zyrtarët amerikanë nuk do të takohen me Li nëse nuk revokohen sanksionet. Nëse Li hiqej nga posti i ministrit të Mbrojtjes, kjo mund të hapë një dritare për rifillimin e bisedimeve ushtarake të nivelit të lartë midis dy superfuqive.

Rënia e mundshme e besnikëve të vetë do të reflektonte keq tek lideri i lartë, i cili ka përqendruar pushtetin dhe vendimmarrjen në duart e tij në një nivel të paparë në Kinë në dekadat e fundit, thonë analistët. “Dy këshilltarë shtetërorë të promovuar të vetëm nga Xi kishin hasur në telashe brenda gjashtë muajve. Pavarësisht se sa fort përpiqen autoritetet ta mbrojnë atë, Xi nuk mund t’i shpëtojë fajit.”, -tha Deng Yuëen, një ish-redaktor i një gazete të Partisë Komuniste, që jeton në SHBA. “Do të ketë pyetje brenda partisë se çfarë lloj njerëzish ka vendosur në poste të rëndësishme”, shtoi ai.

Rahm Emanuel, ambasadori i SHBA në Japoni, e krahasoi përbërjen e kabinetit të Xi me romanin e Agatha Christie-t “Dhe atëherë nuk kishte asnjë”. “Kush do ta fitojë këtë garë të papunësisë? Rinia e Kinës apo kabineti i Xi?” shkroi ambasadori në X, platforma e njohur më parë si Twitter. Kina tashmë po lufton me një sërë problemesh ekonomike – nga papunësia rekord e të rinjve dhe rritja e borxhit të qeverisë lokale deri te një krizë spirale e pronave. Pasiguria në rritje në rrethin qeverisës të Xi rrezikon të nxisë një krizë besimi në ekonominë e dytë më të madhe në botë, vunë në dukje analistët. “Spastrimi i fundit i nivelit të lartë i Xi nënvizon besimin e tij se kohezioni ideologjik, jo performanca ekonomike apo aftësia e perceptuar ushtarake, janë gurët e themelit të forcës së një kombi, një mësim që ai nxori nga kolapsi i Bashkimit Sovjetik,” tha Craig Singleton, një koleg i lartë i Kinës në Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington DC.

“Largimi i Li mund të mos cenojë seriozisht marrëdhëniet shtetërore të Kinës, por pothuajse me siguri do të përforcojë shqetësimet në rritje të komunitetit ndërkombëtar të biznesit në lidhje me tejkalimin e partive dhe zvogëlimin e transparencës në Kinë.”. Udhëheqësi ushtarak Li, punoi në një nga qendrat kryesore të lëshimit të satelitëve të Kinës në provincën jugperëndimore të Sichuan, duke u ngjitur në gradat për t’u bërë drejtor i saj. Pas tre dekadash në qendrën e nisjes, ai u promovua për të punuar në selinë e PLA për armatimet në vitin 2013, menjëherë pasi Xi erdhi në pushtet. Li besohet të jetë një mbrojtës i gjeneralit Zhang Youxia, miku i fëmijërisë së Xi dhe aleati më i ngushtë në ushtri. Në shenjë të rëndësisë së tij, Zhang u promovua si zëvendëskryetar i parë i Komisionit Qendror Ushtarak (CMC) gjatë riorganizimit të lidershipit tetorin e kaluar, pavarësisht se kishte kaluar në moshën për pension.

Nga viti 2017 deri në vitin 2022, Li ishte në krye të prokurimit të armëve të Kinës si kreu i Departamentit të Zhvillimit të Pajisjeve të CMC, një pozicion që Zhang e mbante më parë. Në korrik, ditë përpara se dy gjeneralët kryesorë në Rocket Force të largoheshin papritur, Departamenti i Zhvillimit të Pajisjeve njoftoi një goditje të re ndaj praktikave të korruptuara të prokurimit, duke kërkuar këshilla për aktivitete të dyshimta që datojnë që nga viti 2017 – që përkon me kohën kur Li mori drejtimin e departamenti. Që nga ardhja në pushtet, Xi ka zhvilluar një fushatë të pandërprerë kundër korrupsionit, e cila futi në grackë qindra zyrtarë të lartë dhe gjeneralë dhe miliona kuadro të tjerë të nivelit më të ulët. “Nëse shikoni mbrapa mbi 10 vjet, Xi Jinping ende po lufton me korrupsionin. Ai ende po lufton me pabesinë dhe po shpreh shqetësimet e tij për besnikërinë e ushtrisë ndaj partisë”, -tha Thompson, studiues në Universitetin Kombëtar të Singaporit.

“Kjo vërtet zbulon disa probleme themelore në natyrën e qeverisjes në Pekin. Mungesa e kontrolleve dhe balancave, mbështetja e tepërt në kontrollin e partisë nga lart poshtë nuk bën asgjë për të hequr stimujt që mbështesin sjelljet që ata vazhdimisht përpiqen t’i çrrënjosin.”, shtoi ai. Edhe pse ai ka fituar tashmë më shumë pushtet se çdo lider tjetër kinez në dekadat e fundit, Xi ende po dyfishon një fushatë për të konsoliduar autoritetin e tij në parti dhe ushtri. Javën e kaluar, ndërsa spekulimet u shtuan mbi vendndodhjen e ministrit të Mbrojtjes, Xi bëri thirrje për unitet dhe stabilitet brenda ushtrisë gjatë një inspektimi në verilindje të Kinës. “Mungesa e besimit politik midis individëve në sistem është një shtytës themelor i kësaj fushate,” tha Thompson.

Xi nuk është i vetmi lider kinez që është kthyer kundër rrethit të tij pasi ka grumbulluar pushtet të pakrahasueshëm personal. Kryetari Mao Zedong, i cilësuar si babai themelues i Kinës komuniste dhe udhëheqësi më i fuqishëm para Xi, spastroi shumë nga aleatët e tij dikur të besuar në Revolucionin Kulturor. Char, ekspert në Shkollën e Studimeve Ndërkombëtare S. Rajaratnam, paralajmëroi se lëkundjet politike nuk tregojnë se Xi po humbet kontrollin e tij mbi pushtetin. “Vetë fakti që ai mund të largojë këdo që dëshiron…thotë shumë për shtrirjen e kontrollit që ka arritur Xi”, tha Char. Por ai vuri në dukje se zhdukja e Li dhe Qin është një simptomë e sundimit të centralizuar njëpartiak në Kinë. “Derisa Xi Jinping të ketë vullnetin për të reformuar të gjithë sistemin politik… Jam shumë i sigurt se këto lloj spastrimesh do të vazhdojnë të ndodhin.”, përfundoi Char.