Vende të tilla si Arabia Saudite, Norvegjia dhe Kili kanë krijuar prej vitesh fondet e tyre të pasurisë sovrane. Qëllimi është të lënë mënjanë disa nga paratë që fitojnë nga eksporti i mallrave, si nafta ose metalet, për t’i përdorur në të ardhmen kur prodhimi, ose çmimet mund të kenë rënë. Tani, edhe Irlanda ka fondin e saj sovran, por origjina e parave të saj është më e pazakontë dhe e diskutueshme. Me ndihmën e kompanive më të mëdha amerikane të teknologjisë dhe ilaçeve, të cilat përfitojnë nga regjimi i taksave të ulëta të Irlandës, vendi me 5 milionë banorë po “noton” në para.
Gjatë 8 viteve të fundit, të ardhurat nga taksat janë trefishuar, duke arritur në 22.6 miliardë euro vitin e kaluar, duke e lënë qeverinë me një suficit prej 8 miliardë euro, ndërsa shumë qeveri të tjera luftojnë për të reduktuar deficitet dhe borxhet e lëna pas nga pandemia e koronavirusit.
Problemi për qeverinë irlandeze është se ajo nuk mund të parashikojë se sa do të jenë të ardhurat nga taksat e biznesit nga viti në vit ose për sa kohë këto biznese do të vazhdojnë të kalojnë disa nga shitjet e tyre jashtë vendit. Kjo është arsyeja pse vendosi të lërë mënjanë një pjesë të këtyre të ardhurave për të ardhmen, duke krijuar Fondin “Future Ireland”, i cili pritet të mbledhë 100 miliardë euro nga mesi i dekadës së ardhshme. Fondi i ri shtetëror do të ndihmojë në mbulimin e kostove në rritje në sektorin e shëndetësisë ndërsa popullsia irlandeze plaket, pasi vendi do të përballet me një nga problemet më të mëdha demografike në Europë në dekadat e ardhshme.
Qeveria synon të transferojë 0.8% të PBB-së vjetore në fondin e ri çdo vit nga viti 2024 në 2035 – ën. Për vitin 2024, kjo arrin në 4.3 miliardë euro, me 4 miliardë euro të tjera për të hyrë në fond nga një fond tjetër kursimi që do të mbyllet.
Irlanda u bë një magnet për biznesin amerikan kur uli normën e taksave nga 40% në 12.5% në fund të viteve 1990. Gjithashtu u ofron këtyre bizneseve një fuqi punëtore të arsimuar dhe një mënyrë për të hyrë në Bashkimin Europian pa ngarkuar tarifa. Që nga viti i kaluar, kishte 950 kompani amerikane që operonin në Irlandë, duke përfshirë Apple, Meta, Google, Amazon dhe Pfizer, duke punësuar pothuajse 10% të fuqisë punëtore totale të vendit.
Zhvendosja e biznesit të huaj në Irlandë u përshpejtua pas vitit 2015, kur ndryshimet në rregullat ndërkombëtare të taksave çuan disa kompani amerikane të transferojnë pronë intelektuale me vlerë qindra miliarda dollarë – si patentat dhe kërkimet – në vend. Në këtë mënyrë, disa kompani, veçanërisht në sektorin e teknologjisë, mund të regjistrojnë fitimet e tyre në Irlandë, edhe nëse produkti i tyre prodhohet dhe konsumohet jashtë vendit.
Dorina Kurtaj / SCAN
