Kur Joe Biden takohet me Xi Jinping në San Francisko javën e ardhshme, aksionet do të shkojnë shumë lart. Lufta në Lindjen e Mesme kërcënon të bëhet një tjetër teatër për rivalitetin e fuqive të mëdha, me Amerikën që mbështet Izraelin dhe Kinën (së bashku me Rusinë) duke thelluar lidhjet me Iranin.
Në Detin e Kinës Jugore, Kina po ngacmon anijet filipinase dhe po dërgon aeroplanët e saj në mënyrë të rrezikshme afër atyre amerikane. Viti i ardhshëm do të testojë edhe më shumë marrëdhëniet kinezo-amerikane. Në janar, një kandidat i përbuzur nga Pekini mund të fitojë zgjedhjet presidenciale të Tajvanit. Për pjesën më të madhe të vitit, gara për Shtëpinë e Bardhë do të jetë një kakofoni e përplasjes me Kinën.
Zjarri i Amerikës kundër Kinës është pjesërisht një korrigjim i tepërt për vetëkënaqësinë e saj të mëparshme në lidhje me kërcënimin ekonomik, ushtarak dhe ideologjik që paraqet gjigandi autokratik. Rreziku nga Kina është real dhe ka shumë fusha ku administrata e zotit Biden duhet të përballet me sundimtarët e saj komunistë. Por ekziston gjithashtu rreziku që pikëpamja e Amerikës për fuqinë kineze të rrëshqasë, duke shkaktuar konfrontime dhe në rastin më të keq, një konflikt të pashmangshëm. Edhe pa luftë, ai nxitim do të shkaktonte kosto të mëdha ekonomike, do ta ndante Amerikën nga aleatët e saj dhe do të minonte vlerat që e bëjnë atë të fortë. Në vend të kësaj, Amerika ka nevojë për një vlerësim të matur jo vetëm të pikave të forta të Kinës, por edhe të dobësive të saj.
Cilat janë ato dobësi?
Ndër më pak të kuptuarat janë mangësitë e saj ushtarake, të cilat i përshkruajmë në një raport të posaçëm për Ushtrinë Çlirimtare Popullore. Pas dekadash modernizimi, është e frikshme. Me 2 milionë personel dhe një buxhet vjetor prej 225 miliardë dollarësh, ajo ka ushtrinë dhe marinën më të madhe në botë dhe një forcë të madhe raketore. Deri në vitin 2030 mund të ketë 1000 armë bërthamore. Z. Xi ka urdhëruar që ajo të jetë në gjendje të pushtojë Tajvanin deri në vitin 2027, thonë spiunët e Amerikës.
Dhe projektet e Ushtrisë Çlirimtare shkojnë gjithashtu më gjerësisht. Ajo frikëson fqinjët e Kinës në Detin e Kinës Jugore dhe përleshje me Indinë. Ajo ka një bazë në Afrikë dhe po kërkon një tjetër në Lindjen e Mesme.
Megjithatë, shikoni më nga afër dhe problemet që dalin. E vendosur për dekada mbi dogmën ushtarake sovjetike dhe më pas ruse, kjo ushtri çlirimtare po përpiqet të thithë mësimet nga Ukraina dhe të bashkërendojë operacionet “të përbashkëta” midis shërbimeve, të cilat do të ishin çelësi për çdo pushtim të suksesshëm të Tajvanit. Rekrutimi është i vështirë. Pavarësisht përpjekjeve të filmave të tillë si “Ëolf Ëarrior” për të magjepsur karriera të zymta ushtarake me pagesa mesatare, ajo kërkon të punësojë njerëz të aftë, nga pilotë luftarakë te inxhinierët. Ajo nuk ka pothuajse asnjë përvojë luftimi – Z. Xi e quan këtë “sëmundja e paqes”. Angazhimi i saj më vdekjeprurës në katër dekadat e fundit ishte masakrimi i qytetarëve të tij rreth sheshit Tiananmen në 1989.
Edhe pse Kina ka bërë hapa teknologjikë, nga raketat hipersonike tek luftëtarët e saj, kompleksi i saj ushtarako-industrial është pas në fusha të tilla si motorët për avionë dhe anije, dhe ende mbështetet në disa pjesë të huaja. Embargot amerikane ndaj gjysmëpërçuesve dhe komponentët mund ta bëjnë më të vështirë arritjen e kufirit global teknologjik. Pavarësisht spastrimeve të pafundme të Xi, korrupsioni duket se është i përhapur. Kjo mund të shpjegojë pse gjenerali Li Shangfu u shkarkua si ministër i mbrojtjes i Kinës këtë vit pas vetëm disa muajsh në detyrë.
Dobësitë ushtarake të Kinës qndrojnë krahas atyre ekonomike. Një krizë pronash dhe armiqësia në rritje e Partisë Komuniste ndaj sektorit privat dhe kapitalit të huaj po pengojnë rritjen. PBB-ja e Kinës do të rritet me 5.4% këtë vit dhe me vetëm 3.5% në vitin 2028, thotë FMN. Investimet nga firmat shumëkombëshe në Kinë u kthyen në negative në tremujorin e tretë, për herë të parë që nga fillimi i regjistrimeve në 1998. Ekonomia e Kinës prej 18 trilion dollarësh është e madhe. Por, pavarësisht nga popullsia e saj shumë më e madhe, PBB-ja e saj nuk ka gjasa të tejkalojë shumë ose fare atë të Amerikës nga mesi i shekullit.
Pas dobësive ushtarake dhe ekonomike të Kinës qëndron një problem i tretë dhe më i thellë: Dominimi i zotit Xi i një sistemi autoritar që nuk lejon më debate serioze të politikave të brendshme. Si rezultat, vendimmarrja po përkeqësohet. Teknokratët ekonomikë janë lënë mënjanë nga besnikët. Sipas një vlerësimi, trupat ushtrisë Çlirimtare shpenzojnë një të katërtën e kohës së tyre në edukimin politik, duke shqyrtuar vepra të tilla frymëzuese si “Mendimi i Xi Jinping për forcimin e ushtrisë”. Ideologjia e zotit Xi është që partia, e udhëhequr nga ai, duhet të komandojë të gjitha gjërat, gjithmonë.
Rregulli i personalizuar është i keq për Kinën dhe i rrezikshëm për botën. Në mungesë të këshillave të shëndosha, Xi mund të bëjë llogaritjen e gabuar, siç bëri Vladimir Putin për Ukrainën. Megjithatë, ai mund të pengohet nga njohuria se nëse ai pushton Tajvanin, por nuk arrin ta pushtojë atë, ai mund të humbasë pushtetin.
Një gjë është e qartë: pavarësisht periudhave periodike dhe të mirëpritura të diplomacisë konstruktive, të tilla si kontaktet ministrore të rifilluara së fundmi me Amerikën, angazhimi i zotit Xi për të minuar vlerat liberale globalisht nuk do të zvogëlohet.
Si duhet të përgjigjet Amerika?
Me maturi. Përpjekja për të gjymtuar ekonominë e Kinës duke e izoluar atë mund të ulë PBB-në globale me 7%, llogarit FMN. Mbyllja e kufijve të Amerikës ndaj talenteve kineze do të llogaritet si vetësabotim. Çdo politikë tepër e ashpër rrezikon të ndajë rrjetin e aleancave të Amerikës. Më e keqja nga të gjitha, një përshkallëzim shumë i shpejtë ushtarak amerikan mund të provokojë një luftë katastrofike nëse Xi e keqkupton atë si prelud të agresionit amerikan, ose shqetësohet se bashkimi i Tajvanit me kontinentin – në mënyrë paqësore ose me forcë – do të bëhet më i vështirë nëse ai vazhdon të durojë.
Nga vetëkënaqësia tek konfrontimi e kalibrimi
Amerika duhet të kalibrojë politikën e saj ndaj Kinës për një afat të gjatë. Për sa i përket ekonomisë, kjo do të thotë hapje, jo izolim.
The Economist mbështet kontrolle të kufizuara mbi eksportet e teknologjisë me aplikime të mundshme ushtarake, por jo përqafimin e gjerë të tarifave dhe politikës industriale që filloi nën Presidentin Donald Trump dhe ka vazhduar nën administrimin e Biden. Për të ruajtur avantazhin e saj ekonomik dhe teknologjik, Amerika duhet të qëndrojë e hapur për biznes, ndryshe nga Kina.
Ushtarakisht, Amerika duhet të kërkojë frenim, por jo dominim. Administrata Biden me të drejtë i ka shitur më shumë armë Tajvanit, ka krijuar forca në Azi dhe ka rinovuar aleancat e mbrojtjes atje. Por Amerika duhet të shmangë një garë armësh bërthamore ose të shihet se mbështet pavarësinë formale për Tajvanin. Ballafaqimi me Kinën kërkon një pamje realiste të aftësive të saj. Lajmi i mirë është se dobësitë e tij dhe gabimet e Z. Xi i japin Perëndimit kohë për të kundërshtuar kërcënimin që paraqet./ The Economist
