Nga Bardhyl Musai
Nesër është përvjetori i 104-rt i çeljes së Kongresit të Lushnjes. Për këtë ngjarje me rëndësi në historinë kombëtare është shkruar e do të shkruhet, por do të ndalem në një intervistë nga Gjoka Ndinka (Gusho), e cila ndodhet në Shtëpinë Muze të Kongresit.
Falënderoj drejtorin e Muzeut z. Niko Ferro, i cili ma vuri në dispozicion audion.
Më poshtë transkiptimi i intervistës.
ZGJEDHJA E DELEGATËVE
Populli i Pogradecit ishe i bashkuar dhe kërkonte lirinë e vet, donte qeverinë tonë. Kur erdhi letra nga Lushnja që duhen delegatë u mblodh kallaballëku i madh dhe më zgjodhën mua dhe SHABAN BLLOSHMIN delegatë që të venë në Kongres. Kur u nisëm mbajta një fjalë dhe u nisa bashkë me 5-6 vetë që më ruanin. Ndaluam në Bërzeshtë dhe fjetëm te Shaban Blloshmi. Të nesërmen u nisëm dhe fjetëm në Elbasan në shtëpinë e Aqif Pashës. Ditën tjetër u nisëm për në Lushnje. Kaluam nëpër Dumre dhe kur kalonim nëpër fshatra dilnin njerëzit dhe thërrisnin: Rroftë Aqif Pasha. Kur hymë në Lushnje na shoqëronin 134 njerëz mbi kuaj dhe të armatosur.
Në Lushnje populli na priti me nderime të mëdhaja, ishin ngritur flamurë në të katër anët, të tërë neve delegatët ishim caktuar në shtëpia dhe me kushte shumë të mira.
NË KONGRES
Zgjedhjet u bënë nga delegatët duke emëruar kryetar Aqif Pashën në n/kryetar Sotir Pecin. Salla e Kongresit ishte një tribunë me një flamur të madh ku qëndronte Aqif Pasha dhe Sotir Peci. Delegatët ishin të ulur në banka shkolle dhe ishin vendosur flamurë të vegjël.
Në çelje të Kongresit një nga delegatët mbajti ligjëratën e parë. Atë ditë nuk ishin delegatët e Shkodrës pasi nuk u lejuan të vinin. Nga Elbasani erdhi vetëm dr. Filip Papajani por duheshin dy delegatë. I dërguam një letër Shefqet Vërlacit dhe ai na dërgoi një delegat tjetër, i cili erdhi pas disa ditësh.
Te dera në hyrje të Kongresit qëndronte Vasil Tromara i cili nuk lejonte të hynte njeri po të mos kishte dekretin.
FORMA E REGJIMIT DHE FORUMET DREJTUESE
U disktua që të mos kishte republikë dhe as monarki, por të krijohej një komision me katër vetë dhe kur të krijohej Asambleja e Përgjithshme, ajo do të kishte të drejtën të caktonte formën e regjimit. Doli Eshref Frashëri që propozoi një komision prej katër vetësh që përbënin Këshillin e Lartë. U vendos të krijohej një senat me 37 vetë dhe çdo krahinë të kishte nga dy senatorë.
Në Pogradec u vendos të jetë një senator i krishterë dhe më propozuan mua, por nuk pranova dhe këtë ja lashë Sotir Pecit i cili vendosi një tjetër pe Korçe si senator i Pogradecit.
NISJA PËR NË POGRADEC PAS PUNIMEVE
Populli i Lushnjes na përcolli me duartrokitje. Vajtëm në Elbasan dhe kishim me vete telegrafët e duhet t’i nisnim nga ana e Jugosllavisë se nga Italia nuk i nisnim dot. Kur shkuam në Elbasan, te ura e Haxhi Beqarit ishin italianët e kishim frikë se mos na zenë dhe na merrnin dokumenet. Kështu pas Elbasanit kaluam një mal të lartë duke shkuar më këmbë me Shaban Blloshmin gjer në fshatin Dardhë. Fjetëm atë natë, shkuam ditën tjetër në Bërzeshtë dhe të tretën ditë ardhëm në Pogradec.
Populli i Pogradecit na priti shumë mirë, me këngë e valle, shkollat dualën përpara e me duartrokitje. Atje mbajtëm fjalën dhe treguam se ç’bëmë në Kongresin e Lushnjes. Treguam Traktatin e Fshehtë që kishin bërë Fuqitë e Mëdha. Atë e hodhëm poshtë e më qahet kur e kujtoj. Rrëzuam qeverinë e Durrësit. Me një shok tjetër Koçi Tushi, vajtëm në Shën Naum të hidhnim telegrafet në gazetat e Londrës e të Parisit.
Shënimi im
Prej disa kohësh është falsifikuar emri dhe fotografia e Shaban Blloshmit, duke e zëvendësuar me një tjetër, sikurse në një botim nga K. D., i cili ndonëse ka qasje në arkiva, nuk u është referuar atyre por justifikohet se është bazuar në ‘kujtime‘. Ta quash veten historian e të justifikohesh në këtë mënyrë është më shumë se fëminore.
Pjesëmarrja e Shaban Blloshmit në Kongres tashmë është e dokumentuar qartazi në Shtëpinë Muze, mbetet të zëvendësohet edhe fotoja. Në Procesverbalin origjinal të Kongresit, i cili ndodhet në fondin Sotir Peci, faqe 14 në Arkivin e Shtetit, lexohet qartë Sh. Blloshmi. Edhe shtypi i asaj kohe e ka shkruar qartë se Shaban Blloshmi ka qenë delegat. Intervista e Gjokë Gushos, e përforcon.
Falënderoj studiuesin Ilir Ikonomi i cili ma rikonfirmoi duke më dërguar koleksionin e Gazetës “Dielli“ në Boston, që shkruan për këtë ngjarje dhe rendit emrin e Shaban Blloshmit në numrin e saj të datës 31 mars 1920.
Të falsifikosh historinë është e moralisht dhe profesionalisht e dënueshme, por ta zëvendësosh me atë që organizoi vrasjen e Shaban Blloshmit, 9 vjet më pas, ditën kur po shkonte të paguante me paratë e tij punëtorët që po ndërtonin Internatin e Bërzeshtës, për të mësuar fëmijët e krahinës, është e turpshme, kriminale.
Shaban Blloshmi tashmë ka zënë vendin e tij në këtë ngjarje historike dhe vitin e ardhshëm në 105 vjetorin e Kongresit fotografia dhe të gjithë informacionet, përfshirë edhe ato në Internet, do të kenë këtë emër, duke e lënë përfundimisht të qetë atje ku prehen eshtrat e tij.
