Pabarazia në shpërndarjen e pasurisë është e përhapur në të gjithë Europën. 10% më e pasur në kontinent zotërojnë 67% të pasurisë, ndërsa gjysma e poshtme e të rriturve zotëron vetëm 1.2% të saj. Roli i taksave mbi trashëgiminë, pasurinë dhe dhuratat diskutohet kryesisht në adresimin e pabarazive. Rreth 19 nga 27 vendet e BE-së vendosin taksa për transferimin e pasurisë. Megjithatë, të ardhurat nga taksat mbi trashëgiminë, pasurinë dhe dhuratat tejkalojnë 1% të taksimit total në vetëm dy vende të BE-së, konkretisht në Belgjikë dhe Francë.
Çfarë është tatimi mbi trashëgiminë?
Tatimi mbi trashëgiminë është një formë specifike e tatimit mbi pasurinë. Taksat mbi pasurinë neto që vendosen periodikisht, zakonisht çdo vit, mbi pasurinë në pronësi. Ndryshe nga kjo, taksat e transferimit të pasurisë vendosen kur ndodh një transferim i pasurisë dhe, në rastin e taksave mbi trashëgiminë dhe pasurinë, vetëm pas vdekjes së dhuruesit.
Nuk ka taksë trashëgimie në 8 vende të BE-së
Që nga viti 2022, sipas Fondacionit të Tatimeve, i cili mbështetet në “Udhëzuesin Botëror të Taksave të Pasurive dhe Trashëgimisë 2022” dhe “Përmbledhjet e Taksave në mbarë botën” të PwC, nuk kishte taksa mbi trashëgiminë, pasurinë dhe dhuratat në tetë vende të BE-së. Ato përfshijnë Austrinë, Qipron, Estoninë, Letoninë, Maltën, Rumaninë, Sllovakinë dhe Suedinë. Midis vendeve të EFTA-s, në Norvegji nuk kishte as taksa për transferimin e pasurisë.
Pesë vende evropiane hoqën taksën e trashëgimisë
Pesë vende kanë hequr taksat e tyre mbi pasurinë ose trashëgiminë që nga viti 2000. Ato janë Austria, Çekia, Norvegjia, Sllovakia dhe Suedia. Estonia dhe Letonia nuk kanë vendosur kurrë taksa mbi trashëgiminë apo pasurinë. Dy vende nordike, dy baltike dhe dy ishuj në Detin Mesdhe nuk vendosin taksë trashëgimie. Sipas raportit të OECD-së “Taksimi i trashëgimisë”, i datës 2021, ka shumë karakteristika të zakonshme të projektimit të taksave të trashëgimisë, pasurive dhe dhuratave në të gjithë Europën.
Shumica e vendeve vendosin taksa mbi trashëgiminë dhe dhuratat me bazë marrësin, por një pakicë vendos taksa mbi pasurinë e bazuar në donatorë. Vetëm Danimarka, në BE, vendos taksa mbi pasurinë për donatorët e vdekur. Mbretëria e Bashkuar gjithashtu ka të njëjtin rregull. Shumica e vendeve favorizojnë bashkëshortët dhe pasardhësit e drejtpërdrejtë nëpërmjet pragjeve më të larta të përjashtimit nga taksat dhe normave më të ulëta tatimore. Asetet më të favorizuara nga taksat përfshijnë vendbanimin kryesor, asetet e biznesit, mjetet e pensionit dhe policat e sigurimit të jetës.
Si krahasohen rregullat dhe normat e tatimit mbi trashëgiminë?
Rregullat dhe normat e tatimit mbi trashëgiminë ndryshojnë në varësi të vendit dhe rajonit, vlerës së aseteve të trashëguara dhe nivelit të afërsisë familjare ndërmjet të ndjerit dhe përfituesit. Për shembull, në Francë, tarifa të ndryshme zbatohen për transferimet tek pasardhësit dhe pasardhësit, transfertat ndërmjet vëllezërve dhe motrave, të afërmve të gjakut deri në shkallën e katërt dhe të gjithë të tjerëve sipas Fondacionit Tatimor. Ka edhe ndryshime të konsiderueshme në normat tatimore. Shumica e vendeve kanë norma tatimore progresive, por rreth një e treta aplikojnë një normë të sheshtë, dhe normat e taksave gjithashtu ndryshojnë shumë. Në vitin 2022, norma maksimale e tatimit mbi trashëgiminë varionte nga 4% në Kroaci në 88% në Spanjë, në varësi të rajonit.
Shumica e vendeve evropiane zbatojnë gjithashtu pragjet e përjashtimit nga taksat mbi trashëgiminë dhe pasurinë. Ato zakonisht varen nga marrëdhënia midis dhuruesit dhe trashëgimtarit, me pragje më të favorshme përjashtimi që zbatohen për anëtarët më të ngushtë të familjes. Ato ndryshojnë në mënyrë thelbësore në të gjithë Europën, duke filluar për shembull nga pothuajse 16,000 € në Belgjikë në më shumë se një milion € në Itali.
Të ardhurat janë më pak se 1% e taksimit total në shumë vende
Ndërsa norma maksimale e tatimit mbi trashëgiminë tejkalon 50% në disa vende, të ardhurat nga taksat e trashëgimisë, pasurive dhe dhuratave përbëjnë një pjesë shumë të vogël të të ardhurave totale tatimore në Europë. Përqindja e të ardhurave totale tatimore që rrjedhin nga këto taksa ishte nën 1% në 2019, përveç Belgjikës (1.46%) dhe Francës (1.36%). Kjo shifër ishte 0,71% në MB, 0,58% në Spanjë, 0,52% në Gjermani dhe 0,1% në Itali.
Shumica e pronave mbeten të pataksuara
Arsyeja pse të ardhurat nga trashëgimia dhe taksat mbi pasurinë janë zakonisht të ulëta është se shumica e pronave janë të pataksuara në një numër vendesh sipas raportit të OECD. Kjo është kryesisht për shkak të trajtimit tatimor shumë preferencial që zbatohet për transfertat tek të afërmit e ngushtë dhe për shkak të lehtësimit të parashikuar për transfertat e aseteve të veçanta. Për shembull, këto përfshijnë vendbanimin kryesor, asetet e biznesit dhe fermës, asetet e pensioneve dhe politikat e sigurimit të jetës.
“Në një numër vendesh, taksat mbi trashëgiminë dhe pasurinë gjithashtu mund të shmangen kryesisht përmes dhuratave të jetës, për shkak të trajtimit të tyre tatimor më të favorshëm”, thuhet gjithashtu në raport.
Raporti i OECD: Tatimi mbi trashëgiminë rrit ekuitetin
Raporti sugjeroi gjithashtu se taksat e trashëgimisë të dizajnuara mirë mund të rrisin të ardhurat dhe të rrisin barazinë. “Nga perspektiva e barazisë, një taksë trashëgimie, veçanërisht ajo që synon nivele relativisht të larta të transfertave të pasurisë, mund të jetë një mjet i rëndësishëm për të rritur barazinë e mundësive dhe për të zvogëluar përqendrimin e pasurisë”, thuhet në raport.
Edel Strazimiri / SCAN
