E shkuara jonë e prodhimit të armëve e ka lulëzimin në kohën e komunizmit, kur Shqipëria, herë me rusët e herë me kinezët, ngriti dhe fuqizoi një industri ushtarake.
Ajo u përqëndrua në tre uzina kryesore: Uzina e Poliçanit, ajo e Gramshit dhe e Mjekësit. Të tre këto qendra ndihmoheshin edhe nga kombinatet e tjera që i furnizonin me lëndë të parë.
Në Poliçan janë prodhuar kryesisht municione, nga fishekët tek murtajat.
Mjekësi kishte specialitet lëndët kimike që përdoreshin në ushtri, ndërsa Gramshi ishte i specializuar në prodhimin e pushkëve.
Qemal Kazaferi ka qenë përgjegjës në Uzinën e Policanit për mirëmbajtjen.
“Kjo është një nga armët më të veçanta të prodhuara në Shqipëri, për shkak edhe të historisë së saj. Një automatik i ngjashëm ju kap në vitin 1982 Xhevdet Mustafës, një të arratisuri që u kthye nga Amerika për të vrarë diktatorin Enver Hoxha. Për disa vite, uzinat shqiptare u përpoqën ta kopjonin. Imitimi ishte i vështirë, dhe u prodhuan rreth 300 kopje, por nuk pati ndonjë sukses të madh. Megjithëtë, ngel një armë e rrallë.
Në vitet e demokracisë, thuajse u ndal procesi i prodhimit dhe aktiviteti u përqëndrua tek demontimi.
Pas ngjarjes tragjike të Gërdecit në vitin 2009, institucionet kanë qenë të përmbajtura në hedhjen e hapave drejt rikthimit të industrive të armatimit.
Por koha sjell sfida të tjera”, deklaroi gazetarja e Euronews Albania, Esiona Konomi.
Denis Deliu, që sot mban kostumin e deputetit të Partisë Socialiste, është një ish-ushtarak.
Ai ka qenë pjesë e misioneve në Afganistan dhe i njeh mirë armët, dhe rëndësinë e tyre në kohë paqeje e lufte.
Ai tregon pse sot, edhe Shqipëria, duhet të prodhojë armë si rajoni.
Shqipëria do të prodhojë armë, por si? Dy janë mënyrat, një përmes kompanisë shtetërore KAYO, dhe e dyta përmes sektorit privat. A do të mundë shteti të ofrojë siguri për të mos pasur trafik të armëve të paligjshëm apo për të shmangur një Gërdec të dytë?
Kompania shtetërore do të ngrihet përmes një ligji të veçantë, dhe do të ketë këtë qëllim:
“Shoqëria “KAYO” ka objekt veprimtarie projektimin, prodhimin, riparimin, demilitarizimin dhe tregtimin, brenda dhe jashtë vendit, të të gjitha llojeve të armëve ose pjesëve të armëve, përfshirë edhe armët ushtarake, municioneve, teknologjitë dhe pajisjeve ushtarake, si dhe çdo aktivitet të lidhur me këtë veprimtari, në funksion të politikave kombëtare të sigurisë dhe mbrojtjes dhe rritjes së kapaciteteve ushtarake.”
Por paralelisht me ngritjen e kësaj kompanie tërësisht shtetërore, Shqipëria do të lejojë në këtë aktivitet të përfshihen edhe bizneset private.
Ndaj në Kuvend është depozituar për tu miratuar me shpejtësi, një projektligj i ri për Armët, i cili ndër të tjera parashikon ngritjen e Agjencisë së Industrisë Ushtarake.
Lëshon, rinovon, pezullon dhe revokon licencat për subjektet që merren me prodhimin dhe tregtimin e armatimit ushtarak;
Mban dhe përditëson regjistrin e subjekteve të licencuara dhe të armatimit ushtarak të prodhuar, të zhvilluar apo të tregtuar në Republikën e Shqipërisë;
Përcakton rregullat specifike që subjektet e licencuara duhet të ndjekin për të garantuar sigurinë dhe cilësinë e produkteve e të shërbimeve të tyre, duke përfshirë kriteret për testimin dhe certifikimin e armatimit ushtarak, përpara se ato të hyjnë në treg;
Kjo agjenci do të jetë përgjegjëse edhe për sigurinë, që armët të mos trafikohen apo të mos përdoren nga krimi.
“Të gjitha subjektet shtetërore dhe private, të cilat ushtrojnë veprimtari brenda fushës së zbatimit të këtij ligji, ushtrojnë përgjegjësinë dhe kujdesin e duhur për parandalimin e ndalimin e akteve korruptive, të përvetësimit të paligjshëm të interesave, të shpërdorimit dhe trafikimit të armatimit ushtarak, të përhapjes së tyre në masë, të akumulimit të paligjshëm të armëve që mund të përdoren nga rrjetet e krimit të organizuar apo të përdoren për akte terrorizmi, agresioni të brendshëm apo ndërkombëtar ose shkelje të rënda të së drejtës ndërkombëtare”.
Por a ka siguri futja e privatëve në këtë industri?
Por a ka Shqipëria lëndë të parë, dhe burime njerëzore të përshtatshme? Ekspertët e kohës, sugjerojnë se teknologjia e trashëguar nga komunizmi është e vjetëruar dhe e degraduar, ndër vite lënda e parë është shpërdoruar ndërsa stafi nuk ka kualifikim që i përgjigjet sfidave të kohës.
Hera e parë që u fol për riprodhimin e armëve në Shqipëri, ishte këtë pranverë, kur Presidenti Zelensky, gjatë një Samiti në Tiranë, kërkoi armë nga Ballkani.
Por ku janë vendet e rajonit me industrinë e armëve?
Serbia ka industrinë më të madhe të armëve në vendet e Ballkanit Perëndimor. Ajo ka të licencuara rreth 371 kompani për këtë sektor, me një vlerë totale prej 1.23 miliardë dollarë. Armët e saj eksportohen deri në SHBA.
Edhe Bosnjë-Hercegovina trashëgoi një industri nga Ish-Jugosllavia. Në të kaluarën, rreth 51% e prodhimit të armëve që prodhoheshin në Jugosllavi vinin pikërisht nga Bosnjë-Hercegovina. Maqedonia e Veriut po ashtu trashëgoi një uzinë nga Ish-Jugosllavia, e cila arrin të prodhojë kryesisht fishekë./Nga Esiona Konomi
