Gjykata Kushtetuese në Maqedoninë e Veriut pranoi të mërkurën një mocion të paraqitur nga Komisioni Shtetëror Kundër Korrupsionit, DKSK, dhe do të shqyrtojë dispozitat që kanë përfshirë kuotat etnike në punësimet në sektorin publik.
Derisa gjyqtarët të marrin një vendim, gjykata ka “ngrirë” përkohësisht të ashtuquajturin mekanizëm “Balancer” që mandaton kuotat etnike për punësimet në sektorin publik dhe që ishte në fuqi për dhjetë vitet e fundit.
Masa e fundit, si dhe vendimi përfundimtar i Gjykatës, ka potencialin të komplikojë gjërat në vendin multietnik ku marrëdhëniet mbeten të brishta midis shumicës maqedonase etnike dhe shqiptarëve etnikë që përbëjnë afërsisht një të katërtën e popullsisë, sipas BalkanInsight.
DKSK kundërshtoi kushtetutshmërinë e dispozitave dhe mekanizmave ligjore, duke paraqitur mocionin kundër tyre në fillim të vitit 2024.
Ata kundërshtuan nenet që fokusohen në përkatësinë etnike të njerëzve në Ligjin për të punësuarit në sektorin publik dhe Ligjin për zyrtarët administrativ. Ata kundërshtuan dispozita të ngjashme në Rregullore që përcakton se si duhet të duken shpalljet publike për punë, si dhe të ashtuquajturin Balancues, mekanizmi që çdo institucion përdor për të përcaktuar kuotat etnike.
DKSK argumentoi se këto dispozita i detyrojnë kandidatët të deklarojnë përkatësinë e tyre etnike gjatë aplikimit të tyre për punësim, gjë që “shkel të drejtën e garantuar me kushtetutë për shprehje të lirë” dhe mund të jetë një “faktor skualifikues” i padrejtë gjatë aplikimit të tyre.
Ai pohoi se përkatësia etnike është një koncept thellësisht personal që mund të jetë subjekt i ndryshimit, duke shtuar se duke marrë vendime për punësimin në bazë të përkatësisë etnike, shteti po e shpërfill edhe parimin e ekspertizës dhe kompetencës gjatë punësimeve.
“Kjo cenon të drejtën e garantuar me Kushtetutë për punë dhe zgjedhjen e lirë të punësimit” dhe kufizon disponueshmërinë e kandidatëve për çdo vend pune, argumentoi Komisioni Kundër Korrupsionit.
Ndarja në vend sipas vijave etnike u reflektua në Gjykatën Kushtetuese të mërkurën. Ndërsa shumica e gjyqtarëve ishin në favor të pranimit të mocionit për shqyrtim, tre gjyqtarët shqiptarë etnikë argumentuan në favor të shkarkimit të tij.
“Balancer” është një mjet dixhital që llogarit numrin e saktë të punonjësve të minoriteteve etnike të kërkuara në çdo organ publik.
Ai buron nga marrëveshja e paqes e Ohrit që i dha fund një konflikti të shkurtër të armatosur të zhvilluar nga militantët shqiptarë etnikë në 2001, si një nga mekanizmat kyç që siguron përfaqësim të barabartë për pakicat dhe një demokraci konsensuale.
Parimi i përfaqësimit të drejtë ndërkohë është inkorporuar në kushtetutën e Maqedonisë së Veriut, por vetë “Balancieri”, si mjet, ka hyrë në përdorim vetëm dhjetë vjet më parë.
Gjatë viteve të fundit, ka pasur thirrje në rritje nga ekspertë dhe disa palë për të hequr dhe zëvendësuar mjetin.
Kundërshtarët e saj, duke përfshirë partinë aktuale kryesore qeverisëse VMRO-DPMNE të kryeministrit Hristijan Mickoski, argumentojnë se keqpërdorimi i mjetit ka çuar në një sektor publik të fryrë të mbushur me ushtarë partiakë.
Ata bëjnë thirrje që ai të zëvendësohet me dispozita më të mira ligjore që do të ruanin përfaqësim të drejtë, por do të ishin më elastike ndaj keqpërdorimeve.
Por dispozita të tilla alternative ende nuk janë paraqitur, dhe gjithashtu mbetet për t’u parë se si do të reagojnë partitë etnike shqiptare. Ata i kanë pranuar me paqartësi gabimet e mekanizmit aktual, por mbeten të rezervuar për alternativat e mundshme.
