Të dhënat më të fundit të regjistrimit të popullsisë për Shqipërinë në vitin 2024 japin një pamje kthjellëse të peizazhit demografik të vendit, duke zbuluar rënie të ndjeshme të popullsisë dhe tendenca të dukshme migracioni. Këto të dhëna sinjalizojnë një ndryshim shqetësues për Shqipërinë, pasi ajo përballet me implikimet e niveleve të ulëta të lindjeve dhe një numri të konsiderueshëm të qytetarëve të saj që largohen nga vendi në kërkim të mundësive diku tjetër. Kulmi i këtyre faktorëve e ka vendosur Shqipërinë në një fazë të rënies së popullsisë, duke paraqitur sfida të shumë-anshme që kërkojnë vëmendje dhe veprim urgjent. Këto të dhëna duhet të shërbejnë si një alarm, për masa proaktive për të parandaluar rënien e popullsisë. Pra, jemi para një urgjence kombëtare.
Luhatjet e popullsisë së Shqipërisë dhe tendencat e migracionit kanë qenë objekt i shumë diskutimeve dhe shqetësimeve gjatë viteve të fundit. Regjistrimi zyrtar, i cili kryhet një herë në dekadë, shërben si një burim kritik informacioni për të kuptuar ndryshimet demografike të vendit. Sidoqoftë, vonesa në kryerjen e regjistrimit të 2021, e shoqëruar nga sfidat e lidhura me pandeminë, çoi në një mungesë të konsiderueshme informacioni mbi të dhënat zyrtare të popullsisë. Në vjeshtën e vitit 2023, u krye “Regjistrimi i Popullsisë dhe Banesave” dhe në fund të qershorit 2024, autoritetet publikuan të dhëna zyrtare. Shifrat nxjerrin në pah një prirje befasuese: u raportua se rreth 420 mijë shqiptarë ishin larguar nga vendi gjatë një dekade. Ky zbulim shkaktoi një përzierje reagimesh, duke filluar nga befasia në mosbesim e deri te mohimi. Një dalje e tillë e konsiderueshme e popullsisë ka ndikimin e mundshëm në zhvillimin dhe stabilitetin e ardhshëm të Shqipërisë. Për më tepër, madhësia e këtij migrimi paraqet implikime të thella për peizazhin social, ekonomik dhe politik të vendit.
Regjistrimi i parë i popullsisë së shtetit të pavarur shqiptar u krye në vitin 1923 kur vendi kishte 823.000 banorë. Që atëherë, janë kryer 11 regjistrime të popullsisë, me një periodicitet rreth një herë në dhjetë vjet. Në vitin 1930 u krye një regjistrim tjetër në bazë të deklarimit të lirë të personave për shkak të mungesës së dokumenteve të identifikimit, ku popullsia e regjistruar ishte 833.600 banorë, me 19.200 banorë shtesë ose 2,4% më shumë se para vitit 1923. Më pas, regjistrimi nuk u e krye për 15 vjet sepse vendi ishte i përfshirë në Luftën e Dytë Botërore.
Pas Luftës së Dytë Botërore, qeveria e Enver Hoxhës bëri regjistrimin e parë pas luftës. Në shtator 1945, popullsia ishte 1,122,000 – një rritje prej 288,000 banorësh (+34,6 %) në krahasim me regjistrimin e vitit 1930. Një tjetër regjistrim u bë pesë vjet më vonë, në vitin 1950; ndër të tjera synohej rindërtimi i regjistrit të gjendjes civile. Popullsia këtë vit ishte 1,218,900 njerëz, me një zgjerim prej +8,6% në 5 vjet. Në këtë periudhë filloi rritja e shpejtë e popullsisë, e cila u nxit nga imigrimi zero dhe lindshmëria e lartë. Dhjetë vjet më vonë, në vitin 1960, popullsia e Shqipërisë u zgjerua me +33,4%, duke arritur në 1,626,300 banorë. Regjistrimi i radhës u bë në vitin 1969 kur popullsia e vendit kishte arritur në 2.068.200 banorë (rreth 441.000 banorë më shumë ose +27%). Në këtë regjistrim janë bërë më shumë pyetje për karakteristikat sociale dhe ekonomike të popullsisë. Në regjistrimin e vitit 1979, popullsia e Shqipërisë ishte 2,590,600 banorë, ose +25%. Dhjetë vjet më vonë, në vitin 1989, u bë regjistrimi i fundit i popullsisë në sistemin e mëparshëm, ku numri më i lartë i banorëve të regjistruar ndonjëherë brenda territorit të Shqipërisë arriti në 3,182,400 (me një zgjerim prej +23% në një dekadë). Ky regjistrim ka ndjekur pjesërisht rekomandimet e Kombeve të Bashkuara. Që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, popullsia e Shqipërisë u zgjerua me 183% ose me rreth 2 milionë banorë.
Vetëm dy regjistrime u kryen gjatë 30 viteve të “tranzicionit”, njëri në 2001 dhe tjetri në 2011. Emigracioni masiv që filloi në fillim të viteve 1990 e zvogëloi popullsinë e vendit me 158 mijë njerëz nga viti 1989 në 2001, një ulje prej -5%. . Imigrimi ishte i lartë gjatë kësaj periudhe, por vendi po përjetonte ende nivele të larta të lindjeve. Regjistrimi i kryer në vitin 2001 u bazua në deklarim të lirë dhe rezultoi në 3,023,734 banorë. Regjistrimi i vitit 2011 e zvogëloi më tej popullsinë në 2,831,741 banorë, ose 6.3% më pak se regjistrimi i vitit 2001. Regjistrimi i vitit 2011 është kryer në përputhje të plotë me rekomandimet ndërkombëtare. Informacioni mbi përkatësinë fetare dhe etninë u mblodh në bazë të deklaratës vullnetare të secilit individ.
Sipas të dhënave të INSTAT (Instituti i Statistikave) në vitin 2023 (me të dhënat e publikuara në vitin 2024), popullsia e Shqipërisë ishte 2.412.113, e cila shënoi një rënie prej 15% nga censusi i vitit 2011.
Popullsia filloi të zvogëlohej në vitin 1990, e cila shënoi një fazë të re në zhvillimin politik, ekonomik dhe demografik të Shqipërisë. Para vitit 1990, vendi përjetoi rritje të qëndrueshme të popullsisë. Në periudhën në vijim, lindshmëria e ulët dhe emigracioni ishin faktorët kryesorë që kontribuan në rënien e popullsisë. Të dhënat më shqetësuese, pas migrimit, është fakti se popullsia e Shqipërisë po zhvendoset drejt një strukture më të vjetër. Kjo është evidente në ndryshimin e raporteve të varësisë: raporti i varësisë së të rinjve u ul në 24% nga 30.4% në 2011, ndërsa raporti i varësisë së të moshuarve u rrit në 30.4% nga 16.7% në 2011. Mosha mesatare e popullsisë së Shqipërisë, bazuar në të dhënat e vitit 2023, është 42.5 vjet (krahasuar me 35.3 vjet në regjistrimin e vitit 2011).
Faktorët që ndikojnë në lindjet, vdekjet dhe migrimin ndërkombëtar dhe të brendshëm kanë ndryshuar strukturën e popullsisë. Piramida e popullsisë në bazë të regjistrimit është shumë e ngushtë në fund për shkak të rënies së lindjeve. Ajo po zgjerohet në mes dhe në krye për shkak të rritjes së popullsisë së moshuar. Të dhënat tregojnë se një në pesë individë (19.7%) janë 65 vjeç ose më të vjetër, krahasuar me një në nëntë individë (11.3%) në Regjistrimin e vitit 2011 dhe 7.5% në Regjistrimin e 2001.
Një tregues tjetër që bie në sy është se shqiptarët po vërshojnë drejt kryeqytetit sepse mundësitë (punë, shëndetësi, arsim) janë shumë më të larta se në qytetet e vogla apo zonat rurale.
Përafërsisht një e treta e popullsisë së Shqipërisë (31.6 %) banon në prefekturën e Tiranës. Qarku me peshën e dytë më të madhe të popullsisë është Fieri, me 10%, e ndjekur nga Qarku i Elbasanit, me 9.7% të popullsisë totale. Kukësi dhe Gjirokastra kanë popullsinë më të vogël, me përkatësisht 2,6 dhe 2,5 % të popullsisë. Të gjitha qarqet, përveç Tiranës, pësuan rënie të popullsisë në periudhën 2011-2023. Në shifra absolute, Elbasani dhe Shkodra pësuan rënien më të madhe të popullsisë. Nga ana tjetër, popullsia e qarkut të Tiranës u rrit me 1,2 %, kryesisht për shkak të migrimit të brendshëm.
Nga totali i popullsisë rezidente, 99.4% kanë nënshtetësi shqiptare dhe 98.3% kanë lindur në Shqipëri. Mes të lindurve jashtë vendit, afërsisht gjysma (46.2%) kanë lindur në Greqi dhe 16.6% në Itali. Sa i përket përkatësisë etnike, 91% e popullsisë janë deklaruar për përkatësinë etnike shqiptare, ndërsa 2,8% kanë deklaruar një lloj tjetër etnie dhe 0,6% kanë preferuar të mos përgjigjen. Një përqindje e vogël e popullsisë (0.05%) ka deklaruar ‘Asnjë’ për përkatësinë etnike. Për pjesën e mbetur prej 5.6% të popullsisë, nuk ka të dhëna për përkatësinë etnike, pasi pyetja nuk mund t’u bëhej anëtarëve të familjes
