Sot, më dt.06.11.2024 nē Komisionin e Ekonomisë me këto pyetje ju drejtova Ministrit të Financave.
TE ARDHURAT
1. Si mund të justifikojë qeveria një normë të ulët të rritjes ekonomike prej 3.9% për vitin 2025, ndërkohë që të ardhurat buxhetore parashikohen të rriten me 40.6 miliardë lekë, që përbën vetëm 0.2% të PBB-së? A mundet që rritja e të ardhurave të krijojë një ngarkesë të shtuar fiskale për bizneset dhe individët, përmes rritjes së taksave dhe përmirësimit të administratës tatimore? Si mund të ndikojë kjo në konkurrueshmërinë e biznesit dhe konsumin e individëve, duke e rritur koston e aktivitetit ekonomik në një periudhë të ulët të rritjes? A ka rrezik që këto masa të shtrëngojnë më tej klimën e investimeve dhe të ngadalësojnë rritjen ekonomike, dhe cilat janë mundësitë që qeveria mund të përdorë për të ruajtur një balancë mes mbledhjes së të ardhurave dhe nxitjes së rritjes ekonomike?
2. Përse asnjë pjesë nga rritja e parashikuar e të ardhurave në buxhet prej 40.6 miliardë lekësh nuk shkon për nisjen e rritjes së pensioneve të ulta, ndërkohë që po propogandoni me të madhe se po përpiqeni për një pension dinjitoz për të 717 mijë pensionistët shqiptarë?
3. Duke pasur parasysh nevojën për rritjen e të ardhurave nga akcizat dhe tatimet si një masë për të mbështetur bilancin e buxhetit dhe për të siguruar financimin e shpenzimeve publike, cilat masa specifike do të ndërmarrë qeveria për të lehtësuar barrën fiskale për shtresat me të ardhura të ulëta? Si do të shmanget ndikimi negativ që mund të ketë rritja e taksave dhe akcizave mbi konsumin dhe mirëqenien e këtyre grupeve sociale? A mund të ketë efekte të padëshiruara, si rritja e pabarazisë sociale, rënia e konsumit të produkteve esenciale për shtresat e varfra, ose rritja e varfërisë për shkak të kostove të larta të jetesës, dhe si mund të adresohen këto risqe nëpërmjet politikave mbështetëse?
4. Cilat janë masat konkrete që do të ndërmerrni për të siguruar që rritja e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) të përkthehet në përfitime reale dhe të barabarta për të gjithë qytetarët, duke evituar që përfitimet e këtij rritjeje të koncentrohen vetëm në duar të një pakice të privilegjuar? Si do të adresoni risqet e mundshme të pabarazisë së rritur, përqendrimit të pasurisë, dhe ndarjes së thelluar sociale si rezultat i zhvillimeve ekonomike që mund të përfitojnë vetëm disa grupe të caktuara, ndërkohë që shtresat e varfra ose ata me të ardhura të ulëta mund të mbeten të margjinalizuar? Cilat janë politikat që do të implementoni për të garantuar përfshirjen sociale dhe ekonomike të të gjithëve në proceset e zhvillimit, duke shmangur efektet negative që mund të lidhen me rritjen e pabarazisë dhe ndarjen e mundësive për qytetarët?
5. Qeveria ka dështuar të adresojë në mënyrë efektive informalitetin dhe evazionin fiskal, që vazhdojnë të mbeten probleme sistematike në ekonominë shqiptare. Pse, pas kaq shumë viteve të përpjekjeve dhe pas rritjes së buxhetit të shtetit, nuk ka pasur një përmirësim të dukshëm në formalizimin e ekonomisë? Çfarë masash konkrete dhe urgjente do të merren për të goditur këtë fenomen të evazionit fiskal, që vazhdon të mbushë xhepat e atyre që janë jashtë rregullave, duke sjellë pasoja të rënda për bizneset e ndershme dhe për qytetarët?
SHPENZIMET
6. Pse janë planifikuar vetëm 3 miliardë lekë për kompensimin e ish-pronarëve, një fond që duket i pamjaftueshëm për zgjidhjen e plotë të këtij problemi, që ka zgjatur për dekada? Duke pasur parasysh historinë e vështirë të kompensimit dhe sfidat ligjore dhe administrative, a është ky fond i mjaftueshëm për të përfunduar procesin dhe për të shmangur ankesa të mëtejshme? A ka një strategji afatgjatë për të adresuar këtë çështje, që të sigurojë një zgjidhje përfundimtare dhe të drejtë për ish-pronarët, apo ky problem do të vazhdojë të krijojë tensione sociale dhe ligjore në të ardhmen?
7. Si planifikon qeveria të përballojë presionin e pagesave për interesat e borxhit, që arrijnë në 68.5 miliardë lekë dhe përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të buxhetit të shtetit, pa shkaktuar ndikime negative në financimin e sektorëve kyç të mirëqenies sociale, si shëndetësia, arsimi dhe mbrojtja sociale? Duke pasur parasysh rëndësinë e këtyre sektorëve për jetesën e qytetarëve dhe zhvillimin e qëndrueshëm, si mund të sigurohet balanca mes pagesave të borxhit dhe investimeve në këto fusha, në mënyrë që të mos dëmtohen shërbimet publike dhe mbështetja për ata që kanë nevojë? Po ashtu, a janë menduar masa të qarta dhe të qëndrueshme për uljen e varësisë nga huamarrja e jashtme dhe për përmirësimin e menaxhimit të borxhit, për të siguruar që në të ardhmen shteti të ketë më shumë fleksibilitet fiskal dhe të shmangë ngarkesën e papërballueshme të interesave?
8. Cilat janë arsyet për prioritizimin e investimeve në infrastrukturë, ndërkohë që nevojat për kujdes shëndetësor dhe mbështetje sociale, të cilat janë thelbësore për mirëqenien e qytetarëve, ende nuk janë përmbushur në mënyrë të plotë? Si do të justifikoni shpërndarjen e burimeve financiare për projekte infrastrukturore kur sektori i shëndetësisë dhe mbështetjes sociale ka nevojë urgjente për financim dhe përmirësime, dhe si do të siguroheni që ky fokus në infrastrukturë të mos krijojë një ndarje më të thellë midis grupeve të pasura dhe atyre që janë në nevojë, duke përkeqësuar pabarazitë ekzistuese?
9. Pse subvencionet për bujqësinë mbeten ende të kufizuara, ndërkohë që ky sektor përballet me konkurencë të fortë rajonale dhe kërkesa për prodhime vendase është e lartë? Duket se bujqësia ka një rol të rëndësishëm në sigurinë ushqimore dhe zhvillimin ekonomik të vendit, por nëse buxheti i alokuar për bujqësinë mbetet nën 1% të PBB-së, si do të mundësohet përmirësimi i qëndrueshmërisë dhe produktivitetit të këtij sektori? Si synon qeveria të mbështesë fermerët në përballimin e sfidave të konkurrencës rajonale, modernizimit të proceseve prodhuese dhe rritjes së eficiencës, përfshirë edhe përballimin e problemeve me aksesin në financim dhe teknologji? Cilat janë masat specifike që do të merren për të siguruar një mbështetje më të qëndrueshme dhe të barabartë për bujqësinë, duke shmangur efektet e mundshme negative të një mbështetjeje të kufizuar në produktivitetin dhe konkurrueshmërinë e sektorit?
10. Me rritjen e deficitit tregtar dhe varësinë gjithnjë e më të madhe nga importet, çfarë strategjish do të aplikojë qeveria për të nxitur prodhimin e brendshëm dhe për të zvogëluar varësinë nga importet, veçanërisht në sektorët kyçë si bujqësia, industria dhe teknologjia? Si do të sigurohet që këto strategji të jenë të qëndrueshme dhe të ndikojnë në rritjen e produktivitetit dhe konkurrencës së bizneseve vendase? Çfarë masash specifike do të ndërmerren për të stimuluar investimet e brendshme dhe për të ndihmuar bizneset vendase të rrisin kapacitetin e tyre për të konkurruar më mirë në tregjet kombëtare dhe ndërkombëtare?
11. Përse fondet e rimbursimit të medikamenteve kanë mbetur në nivele të ngjashme me vitet e kaluara, duke marrë parasysh rritjen e vazhdueshme të çmimeve të medikamenteve dhe nevojën gjithnjë e më të madhe për mbështetje për pacientët? Si e justifikon qeveria këtë politikë, ndërkohë që shpenzimet për shëndetin janë rritur dhe pjesa mw e madhe e popullsisë vazhdon të ketë vështirësi për të siguruar medikamentet esenciale?
12. Si do ta adresoni shqetësimin se fondet për investime publike nuk janë gjithmonë të shfrytëzuara në mënyrë efikase, duke marrë parasysh historikun e dështimeve dhe vonesave të mëdha në përfundimin e projekteve të financuara nga buxheti i shtetit? Çfarë masash konkrete do të ndërmerrni për të përmirësuar menaxhimin e këtyre fondeve dhe për të garantuar që investimet publike të realizohen në mënyrë të efektshme, duke ofruar përfitime të matshme për qytetarët? Cilat janë mekanizmat që do të vendosni për të monitoruar dhe vlerësuar performancën e këtyre investimeve, si dhe për të siguruar transparencën dhe llogaridhënien në çdo fazë të projektit, nga miratimi deri në realizimin e tij?
13. Si do ta adresoni shqetësimin për transparencën dhe mbikëqyrjen e projekteve të Partneritetit Publik-Privat (PPP), duke pasur parasysh që këto projekte përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të buxhetit, mbi 143 milionë euro? Cilat janë masat konkrete që do të ndërmerrni për të garantuar që këto projekte të menaxhohen në mënyrë transparente, që kontratat dhe marrëveshjet të jenë të qarta dhe të drejtë, dhe që fondet publike të përdoren në mënyrë efikase dhe të përgjegjshme? Po ashtu, si do të siguroheni që proceset e tenderimit dhe realizimit të këtyre projekteve të jenë të mbikëqyrura nga autoritete të pavarura dhe se do të shmangen skandalet e mëparshme që kanë lidhje me dështime në menaxhimin e këtyre kontratave dhe keqpërdorimin e fondeve publike?
14. A ka një rishikim të politikave për shpenzimet sociale, sidomos për ata që përfitojnë ndihmë ekonomike, për të siguruar që mbështetja të jetë në përputhje me nevojat aktuale të qytetarëve? Duke pasur parasysh që fondi për ndihmën ekonomike është ulur për vitin 2025 dhe kapaciteti financiar i shtetit është i kufizuar, si parashikon qeveria të ndihmojë shtresat më të prekshme në përballimin e kostove të jetesës, duke pasur parasysh rritjen e çmimeve dhe krizën ekonomike globale? Cili është plani për të rritur mbështetjen sociale për këto grupe në vitet në vijim dhe si do të siguroheni që ndihma ekonomike dhe programet e mbështetjes të jenë të drejtuara atyre që kanë më shumë nevojë?
15. Si do të trajtoni krizën e punësimit, veçanërisht për të rinjtë që janë të detyruar të emigrojnë për mundësi më të mira? A ka një plan për të rritur investimet në edukim dhe formim profesional? Çfarë masa do të merrni për të siguruar që shpenzimet për arsim të rriten në përputhje me nevojat e zhvillimit të brezit të ri dhe të përmirësojnë cilësinë e edukimit në vend?
16. Cilat janë strategjitë dhe masat e mundshme që mund të merren për të siguruar që fondet për indeksimin e pensioneve të rriten në mënyrë të qëndrueshme dhe në përputhje me inflacionin dhe rritjen e kostove të jetesës? Pavarësisht faktit që inflacioni pritet të arrijë në nivelin 3%, dhe duke pasur parasysh ndarjen e vetëm 1.6 miliardë lekëve për indeksimin e pensioneve për vitin 2024, a nuk ka rrezik që këto masa të mos mjaftojnë për të kompensuar humbjet reale të fuqisë blerëse për pensionistët? Si mund të ndikojë ky nivel i indeksimit të pensioneve në standardin e jetesës për shtresat më të varfra të pensionistëve, dhe cilat janë rreziqet e mundshme që lidhen me një rritje të pamjaftueshme të pensioneve, si për shembull varfërimi i mëtejshëm, rritja e pabarazisë sociale dhe pasiguria ekonomike për grupet më të cenueshme?
17. Cilat janë strategjitë që do të përdorni për të trajtuar krizën e punësimit, veçanërisht duke u përqendruar te përballimi i fenomenit të emigracionit të të rinjve, të cilët shpesh detyrohen të kërkojnë mundësi më të mira jete dhe pune jashtë vendit? A ekziston një plan afatgjatë për të rritur investimet në sektorët e edukimit dhe formimit profesional, dhe si do të sigurohet që këto investime të përputhen me nevojat reale të tregut të punës dhe kërkesat e industrive të reja? Po ashtu, çfarë masash konkrete do të merrni për të siguruar që shpenzimet për arsim të rriten në përputhje me nevojat e zhvillimit të brezit të ri dhe të përmirësojnë cilësinë e edukimit në nivel kombëtar, duke përfshirë përmirësimin e infrastrukturës, mësimdhënies dhe lidhjes së arsimit me kërkesat e tregut të punës?
18. Pse ka një mungesë të investimeve në sistemin shëndetësor, pavarësisht rritjes së buxhetit? Sidomos në një kohë që shumë spitale dhe qendrat shëndetësore janë në kushte të dobëta infrastrukturore?
E ARDHUR – SHPENZIM
19. Pse parashikohet të merret një Eurobond dhe të paguhen interesa, në një kohë kur borxhi i shtetit është në ulje dhe parashikohet një suficit buxhetor? Aktualisht, Shqipëria ka një suficit prej mbi 700 milionë eurosh dhe ky është viti i tretë me këtë fenomen, ku të ardhurat buxhetore tejkalojnë shpenzimet. Nëse shteti është në një pozicion të favorshëm fiskal, me borxh në ulje dhe një balancë buxhetore pozitive, çfarë justifikon marrjen e huave nga tregu ndërkombëtar përmes Eurobondit, i cili sjell një kosto shtesë për pagimin e interesave? A ka rrezik që ky vendim të krijojë një rreth vicioz, ku shteti merr kredi për të financuar investime të cilat mund të kenë një kthim të ngadaltë, duke rritur kështu borxhin dhe ndikuar në qëndrueshmërinë e financave publike në të ardhmen? Si mund të ndikojnë këto huamarrje në besueshmërinë e investitorëve dhe në mundësitë për të ruajtur një nivel të ulët borxhi, nëse kjo strategji e borxhit mund të shkaktojë një ngarkesë të papritur financiare, pavarësisht suficitit të buxhetit? A mund të ketë rrezik për një menaxhim të paqëndrueshëm të borxhit, duke e kthyer në një barrë të përhershme për brezat e ardhshëm?
