Nga Bujar Leskaj
Sot ,në dt 11.11.2024 ,në Komisionin e Ekonomisë, pyetjet në lidhje me Borxhin Publik, drejtuar Ministrit të Financave:
Rritja e borxhit për frymë nga 2,237 euro në 2013 në 5,760 euro në 2023 përfaqëson një barrë të rëndë për qytetarët. Ky rritje me 157% shton presionin mbi buxhetin dhe kufizon hapësirën për investime të reja publike.
1. Si planifikon qeveria të përballojë presionin e pagesave për interesat e borxhit, që arrijnë në 68.5 miliardë lekë dhe përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të buxhetit të shtetit, pa shkaktuar ndikime negative në financimin e sektorëve kyç të mirëqenies sociale, si shëndetësia, arsimi dhe mbrojtja sociale?
Duke pasur parasysh rëndësinë e këtyre sektorëve për jetesën e qytetarëve dhe zhvillimin e qëndrueshëm, si mund të sigurohet balanca mes pagesave të borxhit dhe investimeve në këto fusha, në mënyrë që të mos dëmtohen shërbimet publike dhe mbështetja për ata që kanë nevojë? Po ashtu, a janë menduar masa të qarta dhe të qëndrueshme për uljen e varësisë nga huamarrja e jashtme dhe për përmirësimin e menaxhimit të borxhit, për të siguruar që në të ardhmen shteti të ketë më shumë fleksibilitet fiskal dhe të shmangë ngarkesën e papërballueshme të interesave?
2. Me rritjen e deficitit tregtar dhe varësinë gjithnjë e më të madhe nga importet, çfarë strategjish do të aplikojë qeveria për të nxitur prodhimin e brendshëm dhe për të zvogëluar varësinë nga importet, veçanërisht në sektorët kyçë si bujqësia, industria dhe teknologjia? Si do të sigurohet që këto strategji të jenë të qëndrueshme dhe të ndikojnë në rritjen e produktivitetit dhe konkurrencës së bizneseve vendase? Çfarë masash specifike do të ndërmerren për të stimuluar investimet e brendshme dhe për të ndihmuar bizneset vendase të rrisin kapacitetin e tyre për të konkurruar më mirë në tregjet kombëtare dhe ndërkombëtare?
3. Pse parashikohet të merret një Eurobond dhe të paguhen interesa, në një kohë kur borxhi i shtetit është në ulje dhe parashikohet një suficit buxhetor? Aktualisht, Shqipëria ka një suficit prej mbi 700 milionë eurosh dhe ky është viti i tretë me këtë fenomen, ku të ardhurat buxhetore tejkalojnë shpenzimet. Nëse shteti është në një pozicion të favorshëm fiskal, me borxh në ulje dhe një balancë buxhetore pozitive, çfarë justifikon marrjen e huave nga tregu ndërkombëtar përmes Eurobondit, i cili sjell një kosto shtesë për pagimin e interesave? A ka rrezik që ky vendim të krijojë një rreth vicioz, ku shteti merr kredi për të financuar investime të cilat mund të kenë një kthim të ngadaltë, duke rritur kështu borxhin dhe ndikuar në qëndrueshmërinë e financave publike në të ardhmen? Si mund të ndikojnë këto huamarrje në besueshmërinë e investitorëve dhe në mundësitë për të ruajtur një nivel të ulët borxhi, nëse kjo strategji e borxhit mund të shkaktojë një ngarkesë të papritur financiare, pavarësisht suficitit të buxhetit? A mund të ketë rrezik për një menaxhim të paqëndrueshëm të borxhit, duke e kthyer në një barrë të përhershme për brezat e ardhshëm?
4. Duke qenë se borxhi publik është ulur në raport me PBB-në, në vlera nominale është në rritje të vazhdueshme. Çfarë masash konkrete do marrë qeveria për të kontrolluar këtë rritje? A ka ndonjë strategji për uljen reale të huamarrjes apo për ndalimin e varësisë nga kursi i këmbimit dhe rritja e nominale e PBB-së?
5. Në çfarë mase ulja e borxhit është e justifikuar nga rritja e PBB-së dhe lëvizjet në kursin e këmbimit të euros? A mund të konsiderohet kjo ulje si “artificiale”, e nxitur kryesisht nga faktorë të jashtëm, pa reflektuar një përmirësim të qëndrueshëm në menaxhimin e borxhit?
6. Përse nuk është ndërmarrë ende një reformë për të përditësuar metodologjinë e llogaritjes së detyrimeve nga PPP-të sipas ESA 2010, e cila do të përfshinte në mënyrë më rigoroze risqet që këto detyrime krijojnë për financat publike? A ka ndonjë strategji për të përmirësuar transparencën dhe monitorimin e këtyre detyrimeve? Si synohet të sigurohet që borxhi i fshehur nga këto kontrata të mos vazhdojë të rrisë riskun fiskal të vendit në mënyrë të pakontrolluar?
7. Në kushtet kur borxhi për frymë është rritur me 157% gjatë dekadës së fundit, duke arritur në 5,760 euro për frymë, çfarë masash afatgjata janë parashikuar për të ulur barrën e këtij borxhi mbi qytetarët? Cila është strategjia e qeverisë për të lehtësuar efektet e kësaj barre që kufizon investimet publike dhe ul aftësinë për përmirësimin e shërbimeve publike? A ka një plan të qartë për të siguruar që barrë fiskale të mos rëndojë më tej cilësinë e jetesës?
8. Me një rritje prej 20% të shpenzimeve për interesa krahasuar me një vit më parë, çfarë masash konkrete do të ndërmerren për të minimizuar ndikimin e kësaj rritjeje mbi buxhetin e shtetit? Duke marrë parasysh që fondet për shërbimet publike janë kufizuar, çfarë strategjie ka qeveria për të shmangur një përkeqësim të mëtejshëm të fondeve për sektorët jetikë për qytetarët? A janë parashikuar alternativa për të ulur koston e shërbimit të borxhit në terma afatmesëm dhe afatgjatë?
9. Pse transparenca në lidhje me detyrimet nga PPP-të dhe borxhet e jashtme mbetet e ulët, duke krijuar një rrezik të madh për financat publike? Çfarë strategjie ka qeveria për të përmirësuar transparencën dhe për të siguruar një pasqyrë reale të detyrimeve që krijojnë këto kontrata për financat publike? A ka parashikime konkrete për të mbajtur nën kontroll borxhin që nuk pasqyrohet në bilanc, dhe çfarë masash janë ndërmarrë për të siguruar që ky borxh i fshehur nuk do të shndërrohet në një barrë të papërballueshme për financat e vendit në të ardhmen?
10. Në kushtet kur qeveria aktualisht nuk po ekzekuton detyrimet ndërkombëtare ndaj GJEDNJ-së dhe vendimeve të arbitrazhit, gjë që po sjell akumulimin e kamatëvonesave, çfarë strategjie ka qeveria për të shmangur ndikimin negativ të këtyre dënimeve financiare mbi buxhetin e shtetit? Çfarë masash po merren për të garantuar financat publike dhe për të ruajtur besueshmërinë e Shqipërisë në arenën ndërkombëtare, duke parandaluar që shtimi i këtyre detyrimeve të mos e përkeqësojë pozitën fiskale të vendit dhe të rrisë presionin financiar nga sanksione apo ndëshkime të tjera?
11. A ka nga Qeveria një vlerësim ose një përllogaritje mbi vlerën aktuale të borxhi publik, duke marr në konsideratë “detyrimet e fshehura” nga detyrimet e prapambetura, detyrimet e koncesioneve, vendimeve të GJEDNJ-së dhe Arbitrazhit Ndërkombëtar? Duke pasur parasysh këto angazhime të fshehura dhe ndikimin që mund të kenë në financat publike, a ka një analizë të plotë për të reflektuar detyrimet reale të qeverisë dhe a janë marrë masa për t’i integruar këto në strategjinë e borxhit afatgjatë të vendit?
