Një marrëveshje shumëmilionëshe e migracionit midis Italisë dhe Shqipërisë, që synon frenimin e ardhjeve u prezantua nga presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, si një model i ri për mënyrën e krijimit të qendrave të përpunimit dhe ndalimit për azilkërkuesit jashtë BE-së.
Objektet në Shqipëri duhej të prisnin deri në 3000 burra të kapur në ujërat ndërkombëtare, ndërsa kalonin nga Afrika në Evropë. Por duket se as von der Leyen dhe as kryeministrja e ekstremit të djathtë të Italisë, Giorgia Meloni, nuk e kishin marrë parasysh ligjin ekzistues.
Vetëm një muaj pas hapjes së shumëpërfolur, vetëm 24 azilkërkues janë dërguar në Shqipëri dhe asnjë nuk ka mbetur atje tani; pesë kaluan më pak se 12 orë në një qendër paraburgimi, ndërsa pjesa tjetër qëndruan për pak më shumë se 48 orë.
Të gjithë u transferuan në Itali, pasi gjyqtarët italianë e konsideruan të paligjshme ndalimin e tyre në Shqipëri përpara riatdhesimit në vende, si Bangladeshi dhe Egjipti, të konsideruara “të sigurta” nga Roma. Duke vepruar kështu, gjyqtarët po mbështesnin një vendim të 4 tetorit nga gjykata e drejtësisë e Bashkimit Evropian (ECJ), se një vend jashtë bllokut nuk mund të shpallej i sigurt nëse i gjithë territori i tij nuk konsiderohej i sigurt.
Sikleti i Italisë mbi skemën, i sulmuar nga partitë opozitare si një ‘dështim i plotë’ që do të kushtojë rreth 1 miliardë euro (830 milion £) gjatë pesë viteve, ka ndezur një grindje midis autoriteteve dhe gjyqtarëve, të cilët janë akuzuar nga partitë e ekstremit të djathtë, për pengim të projektit.
Megjithatë, vëzhguesit thonë se Meloni dhe aleatët e saj e dinin që në fillim se ekzistonte rreziku që marrëveshja të mos funksiononte, me vendimin e GJED-së, që ishte vetëm një nga shumë çështje ligjore. Chiara Favilli, profesoreshë e së drejtës së Bashkimit Evropian në Universitetin e Firences, tha: “Që nga viti 1993, disa shtete evropiane kanë propozuar zgjidhje të ngjashme me marrëveshjen e Italisë me Shqipërinë. Megjithatë, ata gjithmonë janë refuzuar. Marrëveshjet si ajo mes Shqipërisë dhe Italisë janë të papajtueshme, me disa norma themelore”.
Muaj përpara nënshkrimit të marrëveshjes ndërmjet Shqipërisë dhe Italisë, shumë OJQ, akademikë dhe ekspertë kishin ngritur dyshime, nëse ajo mund të konsiderohet humane apo edhe e ligjshme sipas ligjit ndërkombëtar.
Thirrjet e tyre u injoruan. Mbështetësit këmbëngulën se skema ishte më humane sesa dërgimi i njerëzve në vendet në zhvillim, siç do të kishte bërë skema kryesore e dëbimit të qeverisë së fundit të Mbretërisë së Bashkuar, me shtetin italian përgjegjës për fatin e burrave dhe respektimin e disa normave, dhe më pak problematike se sa Praktika aktuale e BE-së për dhënien e parave për vendet e Afrikës Veriore, në mënyrë që të përmirësojnë kontrollet e tyre kufitare.
Meqenëse duket se do të përballet me sfida të mëtejshme ligjore, megjithatë, marrëveshja po bëhet një fiasko. Sipas një sondazhi të fundit, 55% e italianëve nuk e pëlqejnë atë.
Besueshmëria është në rrezik për një qeveri, që e ka bërë emigracionin një çështje qendrore të fushatës dhe që në të kaluarën ka kritikuar paraardhësit për shpenzimin e parave publike për menaxhimin e krizës së migracionit. (Transporti përmes detit në një anije ushtarake italiane të tetë burrave që mbërritën në Shqipëri fundjavën e kaluar kushtoi 250,000 paund – më shumë se 31,000 € për azilkërkues në bord.)
Përballë rënies graduale të marrëveshjes, qeveria italiane është sulmuar në mënyrë të ndershme kundër gjyqësorit, duke i përshkruar ata që vendosën kundër marrëveshjes si ” magjistratë të politizuar” që “do të donin të shfuqizojnë kufijtë e Italisë”.
Edhe Elon Musk ka peshuar, duke hedhur mbështetjen pas mikes së tij Meloni dhe duke denoncuar vendimin e magjistratëve, se: “Këta gjyqtarë duhet të ikin”. Në një lëvizje shumë të pazakontë, presidenti i Italisë, Sergio Mattarella, i dha Musk një përgjigje ‘djegëse’: “Italia di si të kujdeset për veten”.
Javën e kaluar, policia forcoi mbrojtjen për Silvia Albanon, një nga gjashtë gjyqtaret e seksionit të imigracionit të gjykatës së Romës, e cila më 18 tetor nuk vërtetoi ndalimin e azilkërkuesve në Shqipëri. Ajo ka marrë kërcënime me vdekje që nga vendimi.
Stefano Musolino, zëvendësprokuror i Reggio Calabria dhe anëtar i shoqatës kombëtare të magjistratëve, tha: “Ajo që nuk kuptohet është se nëse një gjykatës do të autorizonte riatdhesimin ose ndalimin e emigrantëve në Shqipëri, në kundërshtim me ligjet ndërkombëtare që detyrojnë Italinë, verdiktet e tyre do të ishin të paligjshme.”
Në një kohë kur qeveria po përpiqet të balancojë buxhetin – duke shkurtuar fondet për arsimin, shëndetësinë dhe sigurimet shoqërore – partitë opozitare e kanë përshkruar marrëveshjen si një “katastrofë financiare”.
Elly Schlein, kryetarja e Partisë Demokratike të Italisë, tha: “Meloni rrit taksat dhe shpërdoron gati një miliard euro, para të taksapaguesve në qendrat e emigrantëve në Shqipëri. Ne mund t’i kishim përdorur ato për të forcuar shërbimin kombëtar shëndetësor, ku më shumë se 4.5 milionë njerëz nuk janë në gjendje të marrin trajtim çdo vit. Tani është koha që Meloni të çmontojë qendrat. Pastaj, është koha që ajo të kërkojë falje për të gjithë italianët.”
