Shqipëria nuk është as një vend i madh dhe as një vend industrial, por megjithatë renditet pas vendeve të tjera të rajonit. Tirana është qyteti më ndotjen më të lartë në vendin tonë.
Sipas “Air Quality”, shktohen rreth 7 milion vdekje çdo vit për shkak të ndotjes së ajrit.
Nga vendet më të pastra, Bosnje-Hercegovina mban vendin e 27-të, Maqedonia e Veriut vendin e 33-të, si dy vendet më të pastra në rajonin tonë.
Mali i Zi mban vendin e 41, Serbia 43, Turqia 44, Greqia 57, kurse Shqipëria renditet e 60-ta në botë, shumë afër Italisë (e 70-ta), një nga vendet më të fuqishme industriale në botë.
Qytetet më të ndotura janë kryesisht në vendet e mëdha e të varfra në botë si në Indi, Bangladesh dhe Vietnam. Delhi në Indi, Hanoi i Vietnamit dhe Karaçi i Pakistanit janë edhe kryeqytetet më të ndotura të botës.
Ndotja e ajrit i referohet substancave në ajër që janë të dëmshme për shëndetin e njeriut dhe/ose planetin në tërësi. Në nivele të konsiderueshme, të gjitha llojet e ndotjes së ajrit paraqesin rrezik për efekte negative shëndetësore. Sasia e rrezikut për komplikime shëndetësore varet nga shëndeti i përgjithshëm i dikujt, lloji i ndotësit, përqendrimi dhe kohëzgjatja e ekspozimit ndaj ajrit të ndotur.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e ka cilësuar ndotjen e ajrit si rrezikun më të madh për shëndetin mjedisor sot, që vlerësohet se kontribuon në 7 milionë vdekje të parakohshme në vit. 4 Në mesin e fëmijëve nën moshën 15 vjeç, është shkaku kryesor i vdekjes, duke vrarë 600,000 çdo vit. 5
Ndotja e ajrit përshkruhet si një ‘vrasës i heshtur’ sepse rrallëherë është shkaku i drejtpërdrejtë i vdekjeve. Përkundrazi, ndotja e ajrit është shkaku i katërt kryesor në botë që kontribuon në vdekjet e hershme, duke llogaritur:
– 29% e të gjitha vdekjeve dhe sëmundjeve nga kanceri i mushkërive
– 17% e të gjitha vdekjeve dhe sëmundjeve nga infeksioni akut i rrugëve të poshtme të frymëmarrjes
– 24% e të gjitha vdekjeve nga goditjet në tru
– 25% e të gjitha vdekjeve dhe sëmundjeve nga sëmundjet koronare të zemrës
– 43% e të gjitha vdekjeve dhe sëmundjeve nga sëmundja kronike obstruktive pulmonare
Është vlerësuar se 92% e popullsisë globale thith ajër të pashëndetshëm. Ndërsa kjo shifër ndryshon nga rajoni në rajon, askund nuk është pa rrezik. Raporti Botëror i Cilësisë së Ajrit zbuloi se 72.7% e njerëzve që jetojnë në Evropë thithin ajër që tejkalon udhëzimin e OBSH-së për PM2.5 për ekspozimin vjetor (< 10 µg), ndërsa 98.8% e njerëzve thithin ajër të pashëndetshëm në Azinë Jugore, rajoni më i ndotur globalisht.
Nivelet e larta të ndotjes së ajrit mund të shkaktojnë probleme shëndetësore, përfshirë:
* Efektet afatshkurtra: vështirësi në frymëmarrje, dhimbje gjoksi, fishkëllimë, kollitje, shqetësim i përgjithshëm në frymëmarrje dhe acarim i syrit, hundës dhe fytit.
* Efektet afatgjata: dëmtimi i indeve të mushkërive, kanceri, vdekja e hershme dhe zhvillimi i sëmundjeve të frymëmarrjes si astma, bronkiti dhe emfizema.
* Grupet më të ndjeshme ndaj efekteve të rënda negative shëndetësore nga ndotja e ajrit përfshijnë ato me:
* Sëmundjet e zemrës, të tilla si sëmundja e arterieve koronare (CAD) ose dështimi kongjestiv i zemrës
* Sëmundjet e mushkërive, të tilla si astma, emfizema ose sëmundja pulmonare obstruktive kronike (COPD)
* Të moshuarit
* Fëmijët nën moshën 14 vjeç
* Gratë shtatzëna
* Punëtorët e jashtëm
* Atletët që ushtrojnë ushtrime force në natyrë.
