Nga Agron Haxhimali
Pezullimi i fondeve amerikane për Shqipërinë: Çfarë nënkupton dhe cilat janë efektet?
Vendimi për pezullimin e fondeve të ndihmës amerikane për Shqipërinë ka ngjallur debat të gjerë në opinionin publik. Ndërsa mbështetja financiare e SHBA nuk përbën pjesën më të madhe të fondeve ndërkombëtare që kanë hyrë në vend, rëndësia e saj shkon përtej shifrave – ka një peshë strategjike dhe simbolike që nuk mund të neglizhohet.
Fondi dhe Mesazhi
Nuk është thjesht çështje volumesh. Shqipëria ka marrë fonde të konsiderueshme nga vende të ndryshme, agjenci dhe organizata ndërkombëtare, shpesh në shuma më të mëdha se ato të siguruara nga SHBA. Megjithatë, çdo dollar amerikan mbart një fuqi specifike dhe një mesazh të qartë. Nuk është njësoj të marrësh 1 dollar amerikan ose 1000 dollarë nga një vend me ndikim të kufizuar në politikën globale. SHBA ka qenë tradicionalisht një partner i rëndësishëm dhe ndikimi i saj në vendimet strategjike mbetet i fortë.
Efikasiteti i Fondeve: A kanë dhënë rezultatin e pritshëm?
Një pyetje që ngrihet është: A janë përdorur këto fonde me efikasitetin e duhur? A kanë shkuar në destinacionin për të cilin janë dhënë apo janë përdorur për qëllime politike dhe interesa të ngushta? Sa transparente dhe gjithëpërfshirëse kanë qenë këto programe? A janë kanalizuar fondet kryesisht tek disa institucione apo individë të privilegjuar?
Duke parë eksperiencën e tre dekadave të fundit, përgjigjet për këto pyetje janë shpesh zhgënjyese. Efikasiteti i fondeve ndërkombëtare në Shqipëri ka qenë i diskutueshëm, dhe për këtë arsye vendimi për pezullimin e përkohshëm të ndihmës amerikane mund të shihet edhe si një mundësi për të rishikuar mënyrën se si këto fonde shpërndahen dhe menaxhohen.
Efektet e Pezullimit
- Efektet Politike. Ky vendim mund të lexohet si një mesazh i qartë nga SHBA për më shumë transparencë dhe llogaridhënie, si nga qeveria shqiptare ashtu edhe nga përfituesit e tjerë të këtyre fondeve, përfshirë shoqërinë civile.
Për institucionet e reformës në drejtësi, mund të krijohet perceptimi se lufta kundër korrupsionit po dobësohet për shkak të mungesës së mbështetjes financiare. Nga ana tjetër, opozita mund ta shfrytëzojë këtë situatë si një argument kundër qeverisë, duke e interpretuar pezullimin si një shenjë mosbesimi nga ana e SHBA.
- Efektet Ekonomike. Nëse pezullimi prek fonde për infrastrukturën, bujqësinë ose zhvillimin rural, disa projekte mund të vonohen ose të anulohen, duke sjellë pasoja për ekonominë lokale. Gjithsesi, qeveria ka mundësi të kompensojë këtë mungesë përmes burimeve alternative financimi, qofshin ato nga BE apo partnerë të tjerë ndërkombëtarë.
- Efektet Sociale dhe Psikologjike
Pezullimi i ndihmës nga një partner si SHBA krijon shqetësim tek qytetarët, të cilët mund ta interpretojnë këtë si një sinjal negativ për situatën politike dhe ekonomike të vendit. Kjo mund të sjellë edhe një rënie të besimit tek institucionet dhe përfituesit e këtyre fondeve, duke shtuar skepticizmin mbi mënyrën se si ato janë përdorur deri më tani.
Një “Shkundje” e Nevojshme?
Pavarësisht pasojave, pezullimi i fondeve amerikane mund të shërbejë si një leksion i rëndësishëm për mënyrën se si Shqipëria menaxhon mbështetjen ndërkombëtare. Më e rëndësishmja është se ky sinjal mund të ketë jehonë edhe tek donatorët e tjerë, si Bashkimi Evropian, duke i detyruar ata të kërkojnë më shumë transparencë dhe eficiencë në shpërndarjen e fondeve për Shqipërinë.
Në këtë kontekst, ky pezullim mund të jetë më shumë se një ndëshkim – mund të jetë një mundësi për të ndërtuar një sistem më të drejtë dhe më efektiv për menaxhimin e fondeve të huaja në vend.
