NGA GENC POLLO
“Qeveria zvicerane u tregua e gatshme të sillte ndihma për të dëmtuarit nga tërmeti i 15 prillit 1979, por me shumë kortezi kjo ndihmë nuk u pranua nga qeveria shqiptare, në emër të parimit ‘të mbështetjes në forcat tona’.”
Pasazhi më lart është nxjerrë nga nga një material i shpërndarë për mediat muajin e shkuar me rastin e 50 vjetorit të vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Tiranës e Bernës. Duke e lexuar më bëri përshtypje kontrasti midis “kortezisë së madhe” (imagjinoj falenderimet në një frëngjishte diplomatike të stilizuar sipër firmës së ministrit Nesti Nase) me thelbin refuzues, vetëizolues e antinjerëzor të regjimit komunist të Enver Hoxhës.
Regjimi enverian shihej si atipik ndër shtetet në lindje të Perdes së Hekurt. Për krahasim, dy vjet më herët, pas tërmetit shkatërrues të 4 marsit 1977 në Rumani, regjimi komunist i Çausheskut, i dyti në Europë për nga egërsia, pranoi me mirënjohje ndihma nga 55 shtete e 12 organizata.
Gjithësesi sa më lart shembullzon edhe disa parime marrëdhënies mes shteteve sovrane: secili shtet është përgjegjës për çka ndodh në territorin e tij; shtetet, bazuar në humanizmin e konsiderata të ndryshme, po të duan e po të munden i ofrojnë ndihmë një shteti tjetër në rast fatkeqësie e raste të tjera. Kjo ndihmë si rregull pranohet me falenderime; në raste atipike refuzohet me “shumë kortezi”.
Dyzet vjet mbas tërmetit në fjalë Tirana zyrtare paraqet sërish një rast atipizmi.
Në 1 janar të këtij viti shefi i qeverisë Edi Rama sulmoi me një gjuhë tejet agresive e për të dytën herë brenda pak ditëve Bashkimin Europian, i cili paskësh “hapur një hendek në mes të Europës, me vendimmarrjen absurde, të papranueshme moralisht, të pakuptueshme politikisht, dhe të pajustifikueshme logjikisht” duke bërë që Rama “të ndjehet i indinjuar si njeri, e i turpëruar si europian”.
Nuk është e qartë se cilës vendimmarje konkrete të BE-së i referohet Rama në diatribën e tij. Aktualisht në BE dëgjohen kritika sipas të cilave Komisioni Europian lipsej të kishte kontraktuar sasi më të mëdha vaksinash tek BioNTech/Pfizer, produkti i të cilit u autorizua i pari; por kjo qartazi nuk ka të bëjë as me Shqipërinë e as me psikën e kryeministrit të saj.
Tjetër vendim në këtë kontekst është ai i njoftuar nga më 28 dhjetor nga Komisioneri për Zgjerim Várhelyi me theksin e trajtimit të shteteve të Ballkanit Perëndimor si “partnerë të privilegjuar”. Sipas tij BE, vë në dispozicion një paketë falas prej 70 milion Euro për të mbështetur blerjen e vaksinave e paisjeve vaksinuese.
Me këto fonde Shqipëria, Mali i Zi, Kosova e me rradhë do të paguajnë vaksinat që do të ofrohen nga shtete anëtare të BE, të cilët kanë marrë dozat e tyre nga prokurimi emergjent i Komisionit Europian. Paketa 70 milionëshe është një rialokim urgjent i fondeve IPA, programit buxhetor shumëvjeçar të BE për Ballkanin.
Gjithësesi kjo është një mbështetje për përpjekjet anti-Covid të çdo vendi pasi shtetet e Ballkanit, si çdo shtet tjetër, janë sovranisht përgjegjës për shëndetin e popullsisë së tyre.
Nisem nga premisa se Rama reagoi ndaj këtij vendimi të fundit, pasi nuk ka patur gjatë muajve të fundit në Bruksel vendim tjetër që do të “justifikonte logjikisht” një reagim për vaksinën anti-covid.
Reagimi i tij është atipik pasi kudo në Ballkan politikanët e kampeve qeveritare apo opozitare e përshëndetën njoftimin e 28 dhjetorit të shkuar me falenderimet përkatëse. Ashtu siç bëri edhe Partia Demokratike.
Rama nuk jep sqarime pse e dënon moralisht, politikisht e logjikisht ndihmën e Brukselit; në fakt një mëndje logjike e ka të vështirë të gjejë motivet e tij. A mos vallë donte që paketa të ishte 700 milionë dhe gjysmën e saj t’a përfitonte Shqipëria? Apo mos dëshironte që tenderimin t’a bënte ministrja Manastirliu? Apo më mirë akoma Arben Ahmetaj? A mos ka të bëjë me transferimin gjetiu të përgjegjësisë për dështimin siç bën rëndom? Por këto janë thjesht hamendësimet e momentit: unë për to nuk e vë dorën në zjarr.
Fakti kokëfortë është që Komisioni Europian i dha Ballkanit Perëndimor një ndihmë jo të vogël në moment vështirësie. Nuk kishte detyrim ligjor për t’ia dhënë! Deshi dhe e dha. Dhe nuk kanë dhënë pak. Por edhe po qe se ndihma mund të kishte qenë më e madhe e më efektive, gjë që nuk provohet moralisht, politikisht e logjikisht, a mos lipsej të ndiqej proverbi popullor që kalit të falur mos i shih dhëmbët?
Komunistët e viteve 70 mund të pranonin apo edhe refuzonin ndihmën e huaj; por në të dy rastet ata dinin të falenderonin me shumë kortezi. Edi Rama me sa duket nuk mundet t’a bëjë këtë. Madje nuk mundet as të mbyllë gojën.
P.S Pretendimi i paradokohshëm i Ramës se qeveria e tij ishte e para që kërkonte ndjesë publike më surprizoi e më nxiti të hulumtoja (sepse nëse e vërtetë lipsej të përshëndetej). Në një artikull para dy javësh konkludoja se ato ndjesa ishin moralisht defiçitare.
Por të paktën ishin formalisht ndjesa. Në muajin e fundit të vitit të shkuar as në makthin më të keq nuk do të kisha parë kryeministrin e Republikës që ditën e parë të Vitit të Ri të gërthiste “plaç!” kur lipsej të shprehte mirënjohje. Qoftë vërtet i fundit e sa më shpejt!
Genc Pollo
Ish ministër e deputet
