Autoriteti Portual Durrës (APD) po përshpejton procesin e transferimit të shërbimeve ndërkombëtare të përpunimit të mallrave nga Durrësi në Porto Romano.
Së fundmi APD hapi garën për marrë një shërbim konsulencë që do të shërbejë projektit të detajuar teknik të Portit të ri tregtar të Integruar të Durrësit në Porto- Romano, me një vlerë prej 1 miliardë lekë, pa TVSH. Afati i për përgatitjen e ofertave është deri më datë 9 korrik 2021 dhe konsulenti do të asistojë projektin për 8 muaj. Pak ditë më parë qeveria miratoi zgjerimin e Portit të Porto Romanos me territore të reja.
Ky tender mbështet përpjekjet që qeveria shqiptare ka nisur qysh vitin e kaluar për të transferuar shërbimet e përpunimit të mallrave nga porti aktual në Porto Romano. Në vend të portit aktual kompania, EMAAR nga Emiratet e Bashkuara Arabe do të zhvillojë një port jahtesh, në të cilin do të qëndrojë edhe shërbimi aktual i Transportit ndërkombëtar të pasagjerëve dhe një kompleks me rezidenca luksoz, të ngjashme me “Dubai Marina”.
Kompania EMAAR e Emirateve Arabe propozoi në nëntor të vitit të kaluar një projektin me vlerë 2 miliardë dollarë. Por sfida më e madhe, që është përgjegjësi e drejtpërdrejtë e qeverisë shqiptare lidhet me transferimin e përpunimit të mallrave nga Durrësi në Porto Romano.
Ekspertët të fushës pohojnë se zhvendosja e shërbimit të përpunimit të mallrave në Porto Romano do të jetë një sfidë. Aktualisht, gjiri i Porto Romanos lidhet me rrjetin kombëtar me rrugë automobilistike, e cila ende nuk ka përfunduar totalisht. Zona, e cila synohet të akomodojë portin më të madh në vend për mallrat, nuk ka linjë hekurudhore, si në Portin e Durrësit. Gjithashtu distanca më rrjetin kombëtar është më e largët dhe mungojnë disa elemente logjistike themelore.
Infrastruktura në Portin e Durrësit është ngritur ndër vite nëpërmjet studimeve dhe investimeve të shumta. Ndërsa në Porto Romano mungon. Inxhinierët e Portit të Durrësit i pohuan Monitor pak kohë më parë se, transferimi nuk mund të bëhet me urdhra të momentit, porse duhen studime të detajuara dhe shumë investime që kërkojnë kohë. Transferimi me shpejtësi i shërbimit të Kargos në Porto Romano rrezikon ta bëjë Shqipërinë jokonkurruese me rajonin. Kosova që tashmë është përdoruesi kryesor në rajon i Portit të Durrësit me ndërtimin e Autostradës së re me Maqedoninë arrin më shpejt në Portin e Selanikut.
Përpjekjet për të transferuar shërbimin e kargos nga Porti i Durrësit kanë dështuar më herët. Studimet që nga viti 2000 kanë vërtetuar se, zgjerimi i Portit të Durrësit për të përpunuar më shumë mallra në perspektivë është i pamundur për shkak të mungesës së hapësirave. Porti, brenda në qytet, është i rrethuar me ndërtime dhe për më tepër deti është shumë i cekët që nuk siguron ankorimin e anijeve me tonazh të lartë.
Nënkontraktohet në Portin e Durrësit pezull, rrezikojmë gjoba nga arbitrazhi
Në Portin e Durrësit, i cili është një ndërmarrje me pronësi publike operojnë shumë operatorë të tjerë që ofrojnë nëpërmjet kontratave koncesionare (PPP) shërbimet e transferimit të ngarkesave nga anijet, ofrojnë sigurinë, remontet, dhe shërbime të tjera portuale. Këto kompani janë private dhe kanë kontrata shumëvjeçare të tipit PPP (Partneritet-Publik-Privat) me Portin e Durrësit.
Një nga më të mëdhatë është ajo me kompaninë gjermane, Albanian Ferri Terminal (AFTO), e cila ofron shërbimin e ngarkimit dhe shkarkimit të mallrave në terminalin lindor të Portit nëpërmjet një kontrate PPP me afat 25- vjeçar. Kompania nisi ofrimin e shërbimit në vitin 2013. Një kontratë të ngjashme ka edhe operatori tjetër i madh i Portit të Durrësit, Continier Terminal (DCT). Kompania ofron shërbimet e Kargos në port kundrejt një kontrate PPP me afat 35-vjeçar.
Autoritetet shqiptare kanë tentuar të bllokojnë aktivitetin e kompanisë dhe tani palët janë në Arbitrazh, ku DCT kërkon dëmshpërblim prej 100 milionë eurosh. Çështja kundër Shqipërisë është regjistrua më 23 shtator në Qendrën Ndërkombëtare për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjes së Investimeve, ICSID, në Uashington.
Në port ushtron aktivitetin edhe operatori tjetër EMS APO, me kapital gjerman, që realizon shërbime të ngjashme me një kontratë PPP me afat 35-vjeçar.
Gjithashtu janë edhe dhjetëra operatorë privatë që ofrojnë shërbime të mirëmbajtjes së mjedisit, pastrimit dhe shërbimeve të tjera. Burimet në Ministrinë e Infrastrukturës thanë se, shërbimi i përpunimit të mallrave nga Porti i Durrësit në Porto Romano do të kalojë pa kontrata koncesionare.
Kjo sipas burimeve të Ministrisë është e logjikshme, pasi operatori që do të operojë në Porto Romano për të nxjerrë fitimin e investimeve, do ta zgjidhë vetë mënyrën se si do të ofrojë shërbimet. Edhe nëse kontratat lidhen me koncesionarët aktualë të Durrësit kushtet do të jenë të tjera. Mossqarimi i kësaj pike rrezikon një lumë padish në arbitrazh për prishje te parakohshme të kontratave.
