NGA GAZMENT KODUZI/ Parlamenti miratoi së fundmi ligjin e ri spitalor, i cili duhet të hidhte bazat e një sistemi spitalor kombëtar, që do t’u përgjigjej sfidave shëndetësore dhe pritshmërive të popullatës, të paktën për 20 vitet e ardhshme.
Ky ligj duhej t’u përgjigjej jo vetëm nevojave të së ardhmes, por zgjidhje nevojave dhe pritshmërive të tashme të qytetarëve. Shqipëria sapo ka dalë nga një epidemi, e cila shkundi nga themelet sistemin shëndetësor, duke nxjerrë në pah gjithë problematikat e tij, duke filluar nga mungesa e kapaciteteve spitalore, mungesa e pajisjeve, mungesa e personelit mjekësor, mungesa e infrastrukturës së përshtatshme për diagnostikimin e pacientëve, dhe mbi të gjitha hipokrizinë e “shëndetësisë falas” dhe një nënfinancim të thellë.
Problemet e sistemit shëndetësor ranë mbi shpatullat e brishta të qytetarëve shqiptarë, të cilët u detyruan të paguajnë jo vetëm financiarisht për të kryer analizat në privat, ekzaminimet radiografike dhe vizitat, deri dhe në shtrimet në spitalet private, por edhe me jetët e tyre, duke pasur nivelin e vdekjeve të tepërta ndër më të lartin në Europë. Ligji i ri duhej të merrte në konsideratë parimin e pacientit në qendër, përreth të cilit dhe në funksion të tij vendosen tri komponentët: politikbërësi, ofruesi i shërbimit dhe financuesi (paguesi) i kujdesit shëndetësor.
Në këtë rast, politikbërësi, duke marrë në konsideratë nevojat dhe pritshmëritë e pacientëve, duhej të tregonte vizion dhe vullnet, që përmes ligjit të ri spitalor, duhej të hidhte themelet e disa koncepteve themelore, si: sektori spitalor shqiptar, financimi i sektorit spitalor nga çdo skemë sigurimi shëndetësore, si dhe spitali ndërmarrje.
Por çfarë përfiton qytetari shqiptar nga këto tri koncepte nëse vendosen në zbatim?
Ligji i ri spitalor nuk e shikon sektorin spitalor si një të tërë. Sipas përkufizimit të Organizatës Shëndetësore Botërore, sistemi shëndetësor i një vendi përfshin çdo aktor apo faktor që ofron kujdes shëndetësor, pavarësisht pronësisë. Ky ligj i ndan spitalet bazuar në pronësinë, publik dhe privat, si rrjedhojë përcakton edhe mënyrën e financimit të tyre.
Spitalit publik i lejohet të nënshkruajë kontrata financimi me skemat private të sigurimit shëndetësor, ndërkohë spitalet private nuk mund të nënshkruajnë kontrata financimi me skemën publike të sigurimit shëndetësor (FSDKSH) përveç se paketave spitalore, të përcaktuara në ligjin e sigurimit shëndetësor. Pra, nëse gjatë epidemisë së covid-19, një pensionist ka paguar nga xhepi për të kryer analiza, ekzaminime të ndryshme apo është shtruar në spital privat, ky ligj nuk i jep zgjidhje kësaj çështje.
Nga ana tjetër, ky ligj nuk maksimalizon financat e skemave të sigurimeve shëndetësore me qëllim rritjen e financimit të sektorit spitalor, çfarë do të sillte evoluimin e mëtejshëm të tij, përmirësimin e cilësisë së kujdesit shëndetësor ndaj pacientit si dhe trajtimin më dinjitoz të personelit shëndetësor. Që të ndodhë kjo, duhej që të zhvilloheshin njëkohësisht koncepti i sektorit spitalor shqiptar edhe i financuesve (paguesve) të sektorit spitalor.
Koncepti i financuesve të sektorit spitalor, duhej që të vendoste që çdo skemë sigurimi shëndetësor të lidhte kontratë financimi me çdo ofrues të kujdesit shëndetësor spitalor. Me këtë skemë, çdo spital në vend, pavarësisht nga pronësia, publik apo privat, do të lidhte kontratë financimi me çdo skemë sigurimi shëndetësor në vend, publik apo privat. Bazuar në këtë koncept, i fituar do të ishte vetëm qytetari shqiptar. Mjafton që pacienti të ketë një kartë sigurimi shëndetësor, pavarësisht se kush e kishte lëshuar, skemë private apo publike, dhe mund të shkojë për vizitë apo ekzaminime në çdo spital, publik apo privat, dhe fatura e kujdesit shëndetësor do të paguhet nga skema e tij e sigurimit shëndetësor, bazuar në paketën e sigurimit që ka apo në kontratat midis spitalit dhe skemës së sigurimeve.
Kjo skemë është e njëjtë me listën e barnave me rimbursim, ku pacienti, pasi merr recetën, mund të shkojë dhe marrë barnat me rimbursim në çdo farmaci që e shikon të nevojshme, mjafton që farmacia të ketë kontratën me sigurimet shëndetësore. Koncepti i fundit që duhet të promovonte ligji i ri spitalor është spitali ndërmarrje, që nuk mund të zhvillohet pa dy konceptet e mëparshme: sektori spitalor shqiptar dhe financimi bazuar në skemat e sigurimeve shëndetësore të gjithë sektorit spitalor.
Koncepti i spitalit ndërmarrje, bazohet që çdo spital do të krijojë të ardhurat e veta bazuar në kujdesin shëndetësor ndaj pacientëve, por që ky koncept të zbatohet dhe të ketë sukses, duhet që spitalet të jenë institucione autonome, të vetëmenaxhuara në të gjitha dimensionet: financiar, burimet njerëzore dhe ato logjistike. Ligji i ri e prezanton si term autonominë spitalore, por shumë element të menaxhimit dhe vendimmarrjes ia lë në dorë Ministrisë së Shëndetësisë, operatorit shëndetësor, si dhe koncesionet e dhëna për 10 vjet.
Qershia mbi tortë e autonomisë spitalore nuk jepet për të gjithë spitalet si një start njëjtë për të gjithë, por ky status do të jepet rast pas rasti nga ministria, çfarë shkakton një pabarazi në zhvillimin e tyre, si rrjedhojë edhe parakushte për reduktim të shërbimit, deri edhe në mbyllje të tyre. Kur kryhen reforma në një sektor të caktuar, ndërhyrja mund të pilotohet, dhe pastaj shpërndahet në të gjithë sektorin njëkohësisht. Modeli i autonomisë spitalore është pilotuar në Shqipëri që në vitin 2000 në spitalin e Durrësit (VKM Nr. 560 datë 23.10.2000) me financim të Bankës Botërore dhe bazuar në një studim të kompanisë EPOS në vitin 2013, ky model është i suksesshëm për t’u zbatuar në sektorin spitalor shqiptar.
Ndërhyrja bazuar në modelin e autonomisë institucionale është kryer edhe në sektorin parësor (qendrat shëndetësore) në vitin 2007, financuar nga USAID, çfarë rezultoi në një histori suksesi. Por, që të tre elementët e mësipërm, sektori spitalor shqiptar, financimi nga skemat e sigurimit shëndetësor dhe spitali ndërmarrje, të kenë sukses, duhet që të përcaktohej në ligj mënyra e financimit (apo e pagesës) së kujdesit shëndetësor.
Mënyra se si paguhen shërbimet shëndetësore, përcakton edhe ndaj kujt bartet risku financiar, zhvillimit i shërbimeve shëndetësore të reja, rritja e të ardhurave financiare të personelit shëndetësor motivimi për të ofruar shërbime më cilësore, të shumëllojshme dhe më të komplikuara, apo ligjërimi i mitmarrjes, reduktimit të shërbimeve shëndetësore, të ardhura të ulëta financiare, mungesë motivimi për zhvillim profesional. Sot në botë përdoren shumë mekanizma financimi (apo pagese) nga skemat e sigurimeve shëndetësore për shërbimet spitalore, duke filluar nga pagesa për rast, pagesa për shërbime ditore, pagesa për paketë shërbimesh, buxhetim global, por më e përdorura dhe efikase është pagesa bazuar në DRG (diagnose related groups); grupe diagnozash të lidhura me njëra-tjetrën.
Përcaktimi mënyrës së pagesës së shërbimeve spitalore, do ta kalojë riskun financiar nga pacienti apo financuesi drejt ofruesit të shërbimit. Në këtë mënyrë, pacienti nuk do të ketë barrë financiare, pra, nuk do të paguajë nga xhepi, vetëm nëse në paketën e sigurimit që ka, i duhet të paguajë një përqindje të caktuar (p.sh. 10%) të kostos së kujdesit shëndetësor. Kjo mënyrë financimi do të motivojë spitalet të ofrojnë sa më shumë shërbime të vështirësisë së lartë, duke marrë më kontrata shërbimi specialistët përkatës nga vendi apo edhe nga vendet fqinjë.
Kështu, spitali i Gjirokastrës mund të marrë nën kontratë mjekë nga Janina, dhe qytetarët nuk do kenë më nevojë që të shkojnë të mjeku në Greqi, por do vijë mjeku pranë tyre. Mekanizmi financimit do të imponojë zhvillime të njëjtë si kur u hapën spitalet e parë private, të cilat sollën në Shqipëri specialistë të mirënjohur nga Italia, Austria, Turqia etj. dhe qytetarët nuk duhej të udhëtonin drejt tyre. Pagesa bazuar në DRG do bëjë të mundur që jo vetëm mjeku të vijë pranë pacientit, por pagesa e shërbimit të kryhet nga sigurimi shëndetësor.
Ligji i ri i kujdesit spitalor fatkeqësisht humbi shansin që të vendoste në qendër pacientin dhe të reduktonte në maksimum pagesën nga xhepi. Shqiptarët kanë nivelin më të lartë të pagesës nga xhepi për kujdesin shëndetësor ku sipas EUROSTAT në v.2019 çdo familje shqiptare harxhon 13.7% të buxhetit të saj për shërbime shëndetësore, çfarë fatkeqësisht u provua katërçipërisht gjatë periudhës së epidemisë se covid-19, ku çdo familje shqiptare harxhoi mesatarisht 45,000 lekë për mjekim në stadin e parë dhe mbi 1000 Euro për trajtim në stadin e dytë dhe të tretë.
Qeveria shqiptare tregoi edhe një herë mungesë vizioni, por edhe vullneti për t’u dhënë zgjidhje problemeve shëndetësore, por edhe financiare të qytetarëve shqiptarë, por vazhdon me cinizmin e përrallës së “shëndetësisë falas”.
