Nga Azgan Haklaj
Aristoteli i lashtë na ka lënë një postulat:
“Jeta rrjedh nga rrjedhin lumenjtë.
Lumenjtë janë mjalti i qytetërimit”!
Malësia e Gjakovës shtrihet në prehër të Alpeve.
Kjo “Mesopotami” e vogël është djepi i rezistencës së qytetërimit iliro-dardano-arbëror.
Iliro-dardanët themeluan mbretërinë e tyre 4 shekuj para lindjes së Krishtit.
Në historinë shumë shekullore iliro-dardano-arbërorët u përballën me pushtues të shumtë, me perandoritë maqedone, romake, bizante, sllave, me pushtuesit sllavë, turq e malazez deri tek italianët, greket, gjermanët dhe serbët e Sllobodan Millosheviçit por qëndruan dhe ngadhënjen, por mbetën të ndarë në disa shtete.
Shumë studiues të huaj e kanë vizituar këtë amfiteatër natyror të rrethuar nga malet shtatlarta dhe i kanë vlerësuar këto bukuri mahnitëse.
Po veçoj gjermanin KARL KAROHL i cili në vitin 1938 vizitoj atëkohë pikërisht vendin ku bashkohet Valbona me Drinin.
Me përshtypjet e udhëtimit në vitin 1939 botoi librin, “NË THELLËSITË SHQIPTARE”, ku mes tjerash shkruan:
“Një ditë vizitova derdhjen e Valbonës.
Ky lumë sjell me vete po aq ujë sa edhe Drini.
Janë ujrat që mblidhen në të gjithë këtë krahinë malore.
Në krahasim me ujërat e Drinit, ujërat e Valbonës janë krejt të kristalta dhe tepër të ftohta……
…….Është bukuria më e mahnitshme që mund të imagjinojë njeriu.
Shpesh herë njerëzit fetarë imagjinojnë më të bukurën nga gjithçka, Shtëpinë e Zotit.
Jemi pra në grykat e Shqipërisë, në vendin ku bashkohet Drini me Valbonën.
Pra unë e them me plot gojën :
Këtu e kanë shtëpinë dhe Perënditë…”
Malësia e Gjakovës (u quajt për më shumë se dy shekuj), dikur Dardania Alpine, Malësia Dardane dhe banorët quheshin dardanmalas.
Në vitin 1946 komunizmi e pagëzoi me emrin sllav Tropojë, emrin që i kishte vendosur Stefan Deçanski me kristobulën e tij në vitin 1330-të, një fshati që quhej Aste.
Stefan Deçanski, është babai i Stefan Dushanit, asfiksuesit, mbytësit, shfarosësit, autorit të kodit famëkeq që të drejtën zakonore që buronte nga Shteti i Arbërit e zëvendësoi me kodin e tij famëkeq me anë të cilit bëri konvertimin e dhunshëm fetar e racor në Kishën e Deçanit të kthyer në manastir.
Ashtu si “Hamurabi”, apo “Justiniani” ështe Lek Dukagjini që finalizoi Kanunin apo Kushtetutën e parë panshqiptare, panballkanike, paneuropiane që asfiksoi kodin famëkeq të Dushanit dhe na la si testament kanunin që deshmon kthimin në Identitet!
Kultura pellazgo-ilire, eposi i kreshnikëve, që përbën “tharmin” e kalimit nga identiteti ilro-dardan në identitetin arbëror, Kanuni i i Lek Dukagjinit, janë tre shtyllat e etnogjenezës tonë.
Është koha për hartimin e platformës kombëtare për kthimin në identitet!
Pas reformave të Tanzimatit në vitet 1832-1845-1862 dhe riorganizimit që beri perandoria otomane shqiptarët i ndau në katër vilajete!
Malësia e Gjakovës (Nahie) atëkohë u perfshi në Kaza- në e Gjakovës, pjesë e Sanxhakut të Pejës, Vilajetit të Kosovës.
Lidhja Shqiptare e Prizrenit hartoi platformën e shtetit komb të shqiptarëve 1878-1881.
Hasan Prishtina në gusht të vitit 1912 në fjalimin e tij në Shkup kërkoj bashkimin e katër vilajete e nënjë Vilajet të vetëm.
Konferenca e ambasadorëve në Londër në vitin 1912- 1913-të i ndau shqiptarët në disa shtete.
Konti Leopold Berthold ish ministri i jashtëm i Austro-Hungarisë shkruan në kujtimet e tij:
“Për të shpetuar Shkodrën nga synimet aneksioniste të Malit Zi u detyruam të bëjmë një kompromis të dhimbshëm, të ndajmë Gjakovën nga Malësia e saj”.
E përserisim edhe njeherë publikisht kërkesën tonë drejtuar Bashkisë së Tropojës për thirrjen e Këshillit Bashkiak për të shqyrtuar dosjen shkencore që e kemi hartuar dhe dorëzuar prej shumë kohësh pranë kësaj Bashkie për ndryshimin e emrit dhe kthimin në identitetin tonë Iliro-Arbëror!
