Çollaku: Ju keni arritur një pikë që na bëni krenar të gjithë ne. Si ka mbërritur z. Peter Lumaj në këtë investim të drejtësisë?
Lumaj: I qetë, vërtet. Në vitet ’89 kur unë dhe vëllezërit u larguam nga Shqipëria. E kishim mundësinë të shkonim në çdo vend të botës si refugjat, nga kampi i refugjatëve dhe vendosëm të shkonim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Pasi besojmë në faktin se kur shteti është i kufizuar dhe individi është i lirë, dhe mundësitë, domethënë, janë pa fund. Ne e kemi filluar nga zero. Nuk kam pas folur asnjë fjalë anglisht. Vetvetiu, isha në gjendje dhe mësova anglisht. Më pas, u regjistrova në Universitet. Pas Universitetit, shkova në Juridik, apo në Degën e Drejtësisë. Kam punuar në vende të ndryshme në qytet apo në shtet, deri në administratën e Xhulianit, me “Krimet e Bardha”. Realiteti është se një shtet, si SHBA ta jep mundësinë, sepse, ashtu si edhe thashë pak më parë, e kufizon shtetin dhe lë individin e lirë. Liria është prioritet. Dhe përmes lirisë, është e vetmja mënyrë që të arrihet presporiteti apo zhvillimi i një vendi. Kjo është një fatkeqësi, që sot, e shoh në Shqipëri, që edhe pas 30 viteve, që pretendojmë se jemi në demokraci, përsëri, liria, jeta apo funksioni i qytetarit është, akoma, nën influencën e shtetit. Kjo është fatkeqësi e vërtetë për popullin tonë.
Çollaku: Ju i njihni ngjarjet në Shqipëri, dhe realiteti aktual ju duket një ecuri jo pozitive për vendin tonë?
Lumaj: Nuk më duket një ecuri pozitive, pasi, përshembull, zgjedhjet e 30 qershorit ishin, thjesht, votime njëpartiake, gjë kjo, që nuk ka ndodhur këto 30 vitet e fundit. Ne si shtet po mundohemi të promovojmë demokracinë, në mënyrë që populli të ketë mundësi të zhvillohet, të eci përpara, të ketë një ëndërr e të ardhme të sigurtë në vendin e vet. Asnjëherë, nuk kam dëgjuar që të thotë “Albania, first!” ose “Shqipëria, e para!” Një person që është i mobilizuar nga ana financiare, hyn në politik jo për t’u pasuruar, jo për t’u bërë milioner, por për t’ i shërbyer vendit, për t’ i shërbyer komunitetit. Kjo është një keqardhje. Këtu ekziston një shprehje: Populli nuk duhet të lejojë qeverinë që “ta përdhunojë” vendin e vet. Në Shqipëri ne po e lejojmë që pushtetarët “ta përdhunojnë” Shqipërinë. Ka ardhur koha, që çdo shqiptar, kudo që ai të jetë, edhe nëpër botë, por, kryesisht, ata që jetojnë në shtetin shqiptar, nëse një komb tjetër do të shihnin atë se çfarë kanë parë shqiptarët, t’ i bëjnë pushtetarët vendit të tyre, ata ishin ngritur, menjëherë dhe e kishin shkatërruar atë pushtet. Ashtu siç i ndodhi Puerto Rikos, para një jave. Për tre ditë protesta, vetëm për tre ditë protesta, e detyruan Presidentin e Puerto Rikos, të jepte dorëheqjen.
Çollaku: Kanë ndodhur mjaft protesta edhe në Shqipëri, por nuk reagon politika ndaj tubimeve qytetare.
Lumaj: Sepse organizimi që iu bë protestave në Puerto Riko u ndërmorr nga diaspora, me mijëra vetë u kthyen në vendin e tyre. Dhe presioni ishte aq i madh, sa dhe Sekretari i Shtetit, i cili do ta zëvendësonte Presidentin dhe nga ana kushtetuese, të vihej në Krye të Shtetit, tha “Dhe unë nuk e meritoj të bëhem President.”
Çollaku: Kemi një Reformë në Drejtësi, të nisur prej tre vitesh, dhe sot gjendemi në kolaps, pa Gjykatë Kushtetuese, pa një Gjykatë të Lartë, a kemi një prishje të ndjeshme të balancës së pushteteve?
Lumaj: Balanca që të jetë “Chance of Balance”, që pushtetet, Ekzekutivi, Legjislativi dhe Gjykata, të kontrollojnë njëra – tjetrën, në Shqipëri nuk ekziston. Sot, Parlamenti shqiptar, në qoftë se merr 51%, ka të drejtë të ndryshojë çdo gjë në Shqipëri. Në përgjithësi, shtetet “parlamentare” nuk kanë stabilitet politik. Dhe Shqipërisë i mungon një stabilitet politik. Pra, shfaqet një tolerancë më e madhe ndaj maxhorancës sesa minorancës, dhe, gjithnjë e më shumë vendi ynë, po shkon drejt një sistemi totalitar, dhe për këtë, ne të gjithë, duhet të shqetësohemi.
Çollaku: A kemi një mungesë të theksuar të sigurisë juridike në këtë realitet?
Lumaj: Po! Është e padiskutueshme. Ju mund të keni shumë avokatë, mund të keni shumë prokurorë, mund të keni shumë gjyqtarë, problemi është ekzekutimi i ligjit nga Ekzekutivi. Nëse një shqiptar cilësohet i fuqishëm ekonomikisht, dhe ka një ndikim polik në rast kur ai dënohet për një krim, apo një vepër tjetër penale, ai paguan, dhe ka mundësi të lirohet, para afatit të caktuar. Kurse, në mjaft vende të tjera të botës, nëse përballesh në Gjykatë dhe akuza që rëmdon ndaj teje, vërtetohet, atëherë, jashtë çdo favori e influence, ti do dënohesh. Mund të marr një shembull këtu, kur kam banuar, këtu, para disa viteve. Kur e kanë arrestuar Deden, që ishte Senator, e ka arrestuar një djalë që ishte 26 vjeç dhe një femër 26 vjeç. Gjyqtari e dënoi aq sa e caktonte ligji dhe e përjashtoi nga politika. Dhe i tha: Ti nuk ke vend më në politik. Pra, mesazhi ishte aq i qartë, që në qoftë se korruptohesh me taksat e popullit, ti nuk je vetë në politikë dhe do përfundosh në burg.
Çollaku: Sipas Departamentit Amerikan të Shtetit, Shqipëria klasifikohet si vendi më i korruptuar në Ballkan. E megjithatë, ne vetëm e lexojmë raportin, e reagimi nuk ka sjellë rezultatet e duhura. Një raport ky shumë kritik dhe konkret.
Lumaj: Departamenti i Shtetit Amerikan është i interesuar që ta shohë Shqipërinë të stabilizuar, politikisht dhe ekonomikisht. Ky është raporti, besoj, që shkruan më saktë, në mënyrë të pavarur, situatën politike, ekonomike e kushtetuese në Shqipëri. Raporti i DASH e ka thënë qartë që Shqipëria nuk mund të ketë stabilitet ekonomik, nëse nuk stabilizon sistemin politik, nuk stabilizon Gjykatën ose gjyqësorin dhe në qoftë se nuk lufton korrupsionin. Korrupsioni, në Shqipëri, i paraprin çdo aktiviteti tjetër, sikurse e the dhe ti vetë “Një shqiptar hyn në politikë që të pasurohet, jo t’ i shërbejë mirëqënies qytetare.
Çollaku: Por kjo ka funksionuar?
Lumaj: Edhe pse ka funksionuar, ne, si shqiptar, nuk duhet ta pranojmë që të funksionojë në atë mënyrë. Nuk është pjesë e jetës sonë dhe nuk mund t’ i japësh mundësi vendit, që të zhvillohet, po qe se predominon korrupsioni. Korrupsioni nuk sjell zhvillim.
Çollaku: Duke qëndruar sërish tek vendimet e Shteteve të Bashkuara, do të ndalem pak tek fakti i shpalljes së ish – Kryebashkiakut të Durrësit, Vangjush Dako, një ndër njerëzve më të afërt të Kryeministrit, “Non – Grata” nga shteti amerikan. Ku, raportohet se në këtë listë janë shumë pushtetarë e politikanë. Ky është një kontribut, vërtet, me shumë dobi për shqiptarët.
Lumaj: Departamenti i Shtetit duhet të mbaj një qëndrim të tillë, jo vetëm ndaj ish – Kryetarit të Bashkisë së Durrësit, por duhet të jenë prokurorë në atë listë, duhet të jenë kryeprokurorë. Vetë populli shqiptar, t’ i thotë se në qoftë se nuk jeni për Shqipërinë, por jeni për veten tuaj, ju lutem, që të largoheni dhe t’ ia lëshoni rrugën atyre, që janë të dedikuar për Shqipërinë, që duan ta shpëtojnë kombin tonë, që duan të bëjnë diçka për vendin, në vend që të mbajnë pazarllëqe, që po mbajnë deri më tani. Se DASH duhet ta zgjerojë atë listën, ta bëjë sa më të madhe, dhe, absolutisht, të përfshihen, jo vetëm pala maxhoritare, por të jenë edhe nga minoranca, që mund të jenë të korruptuar, apo që ekziston një akuzë kundër tyre. Mesazhi duhet të jetë i qartë: “Korrupsioni duhet të luftohet në Shqipëri.” Por nuk luftohet korrupsioni në vend, n.q.s ne, si popull, e pranojmë që është bërë pjesë e kulturës sonë. Shqiptarët, nga ana kulturore, nuk duhet të jenë të korruptuar. Jemi europianë. Ne duhet të jemi të sinqertë me njeri – tjetrin. Nga të dyja anët, si nga e majta, ashtu dhe nga e djathta, predominojnë elemente të korruptuar. Dhe asnjë parti nuk e konkludon, sot, se Shqipëria është në krizë, por thonë që partia është në krizë. Shqipëria është në krizë, jo partitë politike.
Çollaku: DASH (Departamenti Amerikan i Shtetit), kur merr masa të tilla, bazohet në informacion të detajuar, mendoj.
Lumaj: Sigurisht, që informacionet janë të detajuara, sepse ne kemi njerëzit tanë, që punojnë në Tiranë, domethënë me Departamentin e Shtetit. Plus, këtu, kohët e fundit, po largohen njerëz, që kanë punuar në SHIK (Shërbimi Informativ Kombëtar), kanë punuar në SHIU (pjesë e informacionit të detajuar në ushtri), kanë punuar në ministri të ndryshme, Prokurori etj. Dhe intervistat e tyre, që po vijnë këtu, vërtet, janë nga DASH dhe nga disa digastere të tjera, janë intensive, dhe kërkojnë deklarata të qarta, çfarë e bërë, çfarë ke dëgjuar, çfarë organizimi ka etj. Nuk është se DASH po fle. Problemi është se raportet që ai nxjerr, nëse Shqipëria nuk i aplikon, për të mirën e saj, atëherë do të jenë vetëm një copë letër dhe asgjë më tepër.
Çollaku: A duhet të funksionojë edhe teoria e domosdoshme, le të themi, që iu sekuestron paratë. Pra, jo vetëm t’ i ndëshkojnë “Non – Grata”, por edhe t’ iu sekuestrojnë paratë, e marra në mënyrë të paligjshme.
Lumaj: Unë, para se të bëhesha avokat, të punoja për veten time dhe të kem zyrën time, kam punuar në “Krimet e Bardha”, rreth 8 vjet e gjysmë. Dhe është aq i thjeshtë hetimi I korrupsionit, sa ti, thjesht, sa ta arrestosh njerin nga një digaster në Shqipëri, dhe t’ i thuash “Zotni, kjo është pasuria që ke, këto janë të ardhurat që ke, këto janë shpenzimet, këto janë investimet. Ku erdhën këto paret e tjera?” Problemi është ekzekutimi i ligjit. Një ligj, në Shqipëri, nuk është i barabartë për të gjithë.
Çollaku: Siç ju e keni përmendur edhe në intervistat tuaja, edhe kolegë të nderuar, le të themi, ish – njeriun e drejtësisë në Shqipëri, z. Fatos Dervishaj. E keni përmendur, shpesh, si një kontribut në drejtësi, më herët, të cilët Shqipëria duhet t’ i ketë për të funsionuar ligji sa më mirë.
Lumaj: Vërtet e kam përmendur. Edhe, ditën e enjte, kur dhashë një intervistë në gazetën “Shekulli”, edhe arsyet që përmendi Fatos Dervishaj, apo Dritan Demiraj, apo disa emra të tjerë që unë i kam cituar. Kjo, ka të bëjë me faktin se unë i njoh këta, nga ana e karakterit. Unë kam punuar me Fatosin, e njoh personalisht karakterin e Fatosit, dedikimin që ka për Shqipërinë, fornitudën e tij, sinqeritetin që ka në punë, përgatitja ligjore dhe të gjitha atributet që z. Dervishaj ka. Do të ishte një gjë mjaft e madhe për Shqipërinë, që të krijonte një lidhje me Diasporën, t’ i rikrutonte këta njerëz nga Diaspora, që ta drejtonin SPAK – n (Struktura e Posaçme AntiKorrupsion), të jenë pjesë e Gjykatës Kombëtare. Domethënë, të vihen njerëz që nuk vijnë aty për arsye financiare. Një rrogë e një avokati në Amerikë, nuk e bën atë, që të shkojë për të ushtruar funksionin e tij në Shqipëri. Pasi është rroga më e mirë, këtu, të ardhurat janë më të mira, këtu, financa është këtu, ekonomia, këtu. Nuk vjen Fatos Dervishi, aty, për ekonominë, apo të tjerët që i përmenda. Po do të vijnë aty, sepse janë të dedikuar për Shqipërinë. Nëse vijnë në Shqipëri njerëz të tillë në drejtësi, e të gjykojnë, në mënyrë, krejtësisht, të pavarur, Shqipëri mund të diskutohet, me krahët hapur, që të hyjë në Europë brenda gjashtë muajve apo një viti. Po të lejohen që të bëjnë punën. Që të luftojnë korrupsionin, ta çojnë Shqipërinë në drejtimin e kërkuar prej 30 vitesh.
Çollaku: Po krijohet SPAK. Nga Gjykata e Krimeve të Rënda, janë prokurorë që janë marrë. Unë e shoh me skepticizëm, pasi do të jenë po këta njerëz që prej vitesh kanë prodhuar mosndëshkueshmëri, të cilët do të zhvendosen. A besoni se do të prodhojnë ndëshkueshmëri në një institucion tjetër, nëse nuk kemi një vullnet ndryshe?
Lumaj: Jo, ajo nuk ka për të ndodhur. Sepse, nëse bëhet një emërim nga një institucion i individualit, ky individual është i varur nga grupi i personave që e kanë emëruar. Ai nuk do të shërbej në interes të popullit, port ë emëruesve. Kështu që këto emërimë duhet të jenë, plotësisht, të pavarura nga politika. SPAK – u ka për të qenë i korruptuar, sikurse institucionet e tjera, në qoftë se ai përbëhet nga prokurorë të korruptuar. Dhe kjo është arsyeja që unë theksova që Diaspora, Kanadaja, Amerika etj. t’ i sjellin vlerat e tyre perëndimore, që ta pastrojnë një herë e përgjithmonë ndërgjegjen e këtyre institucioneve me element të kulluar.
Çollaku: Ne jemi në një situatë, vërtet, delikate. Dekretet e Presidentit nuk njihen nga institucionet e tjera, Gjykata Kushtetuese mungon, pra, ka kaos ligjor. Është një situatë e pazakontë.
Lumaj: Është e pazakontë. Por, jam i sigurtë që e ke lezuar Kushtetutën Shqiptare, në të cilën Neni 92, po ta shohësh, e autorizon Presidentin, nëpërmjet Dekratit, që të caktojë datat e zgjedhjeve lokale, parlamentare, dhe nëse ka referendum, nuk ka asnjë pjesë të Kushtetutës, e cila thotë “Kushtetuta ka të drejtë ta rrëzojë Dekretin presidencial.” Kjo, ndoshta është një mangësi në Kushtetutë. Prandaj, në realitet, unë nuk shoh që Presidenti ta ketë shkelur Kushtetutën, në mënyrë flagrante, sepse vendi ka një Kushtetutë të tillë. Dhe Parlamenti nuk mund të marrë vendime e nisma si të shkarkojë Presidentin, të bëjë emërime të tjera etj. Është Gjykata Kushtetuese, ajo që vlerëson, nëse Presidenti ka shkelur ligjin apo jo. Pra, Shqipëria është në krizë kushtetuese, për arsye të sistemit electoral që ka. Vetë sistemi që kemi ne në Shqipëri, shkakton kriza kushtetuese. Dhe vendi do të vijoj të ketë kriza kushtetuese, në qoftë se nuk ka ndryshime kushtetuese. Shqipëria, për mendimin tim, nga ana juridike, duhet të kishte dy dhoma: Dhomën e Ulët, për 100 deputetë dhe Dhomën e Lartë, për 40 deputetë. Presidenti duhet të zgjidhet, direkt, nga populli. Deputetët të zgjidhen, gjithashtu, nga sovrani. Dhe të formohet një shtet kushtetues, ku fjala “Demokraci” mos të përmendet shumë, port ë zëvendësohet nga fjala “Kushtetutë”. Se çdo njeri është i drejtuar nga ligji. Nuk ka njeri mbi ligjin. Kjo i mungon, sot, Shqipërisë. Dhe, po qe se ne vijojmë të kemi emërime brenda partive dhe jo zgjedhje brenda partive, do dënohet zotësia e do shpërblehet pazotësia. Në këtë mënyrë, njerëzit do të mund ta vënë emrin në listë, mbi bazën e pareve që kanë, dhe të lidhjeve politike. Kjo, përsëri, do ta dënojë zotësinë shqiptare. Ndryshimet kushtetuese si dhe ato brenda partive, unë i shoh si domosdoshmëri që do ta stabilizojnë Shqipërinë, në radhë të parë nga ana politike, e më tej nga ana ekonomike.
Çollaku: Në Shqipëri, pushtetarët, politikanë, qofshin të majtë apo të djathtë, kanë pak frikë ta përmendin SOROS – in, ndërkohë që në Shtetet e Bashkuara ka një investigim të ndjeshëm. A pasur një efekt negative, ndikimi i tij në ngjarjet shqiptare, për interest e tij, sigurisht.
Lumaj: George Soros, edhe në Amerikë, ka investuar në krahun e majtë, në politikën e majtë, me miliona dollar. Para 4, 5 ditëve, Senati Amerikan filloi verifikimin e evazionit fiskal (mungesës së pagimit të taksave në kohën e duhur) të Georgë Soros dhe kompanive të tij, i cili, diskutohet se është 30 miliard dollar. Influenca e tij në krahun e majtë, edhe në Amerikë, është shumë e madhe. Ai ka investuar pare të madhe në Shqipëri. Ka investuar në krahun e majtë, por nuk mund të mohohet fakti, që ka investuar edhe të djathtin. Sepse George Soros nuk erdhi në Shqipëri në vitin 2013, por në 1990. Unë, vërtet e kam thënë, publikisht, që ai duhet të deklarohet “Non – Grata”. Parlamenti shqiptar duhet ta shpallë “Non – Grata” dhe parja e tij most ë influencojë politikën shqiptare. Ne, si shqiptarë, kemi mbetur në fazën e një shtetit të varfër, kemi nevojë për investime, por investimet nuk duhet të jenë në politikën shqiptare. Por, duhet të investojë ne ekonomi, të punësojë njerëzit, le të ndihmojë nga ana bamirëse, gjithashtu. Pasi ne duhet ta ndihmojmë njeri – tjetrin, në rast se kemi mundësi. Por mos të vinë në vend, për të korruptuar sistemin politik dhe gjyqësor.
Çollaku: Reforma në Drejtësi ka patur, le të themi, qëllime të tilla investimi nga formacioni “Soros”?
Lumaj: E padiskutueshme. Zgjidh një njeri që investon në politikë, sikurse është George Soros, i cili i përshtatet Partitë Socialiste, sot, që është në fuqi, detyrimisht, përpos interest politik, ka një interes financiar. Dhe kjo është arsyeja, pse ne duhet t’ i shkëpusim ato të dyja. Ai gjeti ambjentin e përshtatshëm në Shqipëri, ku ka korrupsion, në të cilin mund të investojë dhe të influencojë gjykatat, Prokurorinë dhe në zgjedhje. Kjo nuk duhet të lejohet më në Shqipëri. Këtu ishte momenti, ku Lulzim Basha duhet të drejtonte këtë lëvizje, ta kishte shumë të organizuar një lëvizje të tillë, që të ishte në front të luftës kundër korrupsionit e në mënyrë të veçantë kundër George Soros. Ai duhej që të bënte një kërkesë që ky person të deklarohej person “Non – Grata”, sepse po e dëmton Shqipërinë dhe po e destabilizon nga ana politike.
Çollaku: Do ta ndihmonte edhe të djathtën në Shqipëri, një vendim i tillë.
Lumaj: Absolutisht. Dhe, këtu do të ishte momenti për Bashën, të cilin unë e admiroj shumë. Ai e kishte mundësinë, dhe, ende, e ka mundësinë, që lëvizjen antisocialiste, kundërsocialiste dhe kundër korrupsionit, ta organizojë shumë më mirë se e ka organizuar deri më tani. Ta reformojë Partinë Demokratike, ku, kam konstatuar që ka nisur disa reforma. Të krijojë e të forcojë lidhjen me Diasporën, sepse Bashën e duan shumë në Diasporë. Dhe mungesa e prezencës së të djathtës në Diasporë, nuk pritet mirë nga ta. Ai do të ishte udhëheqësi dhe Kryeministri i pazëvendësueshëm në zgjedhjet e ardhshme. Ky është momenti më i volitshëm për Bashën.
Çollaku: Ju jeni një republikan amerikan në nivele të larta, mund të thoja. Tashmë, edhe ne e dimë këtë gjë. Çfarë do t’ iu sugjeroje demokratëve shqiptarë? Çfarë kërkon Partia Republikane dhe autoritetet amerikane?
Lumaj: Unë kam punuar me amerikanët, kam shkuar në shkollë me ta, dhe lidhjet, që kam unë me ta, janë, vërtet të sinqerta. Nuk jam vetëm unë, ka dhe shqiptarë të tjerë, por mua mu dha mundësia të isha kandidat për Sekretar Shteti, të isha kandidat për Senator, të kandidoja për Guvernator. Dhe kjo më bëri që të kem marrëdhënie politike reale me krahun e djathtë, apo Partinë Republikane, këtu. Ç’ ka kërkon Partia Republikan apo autoritetet amerikane, është që të ketë një komunikim dhe partneritet të sinqertë në lidhjet dhe në bashkëpunimet me të. Sinqeriteti, sot, në Shqipëri, është fatkeqësi, dhe në politikë nuk ekziston. Kështu që është mjaft e vështirë që të kesh një marrëdhënie të vërtetë, si nga ana e biznesit, së tregtisë, e politikës. I kemi bërë thirrje të djathtës, kryesisht, që të vijë në Amerikë, të takohen me komunitetin, të zhvilloj takime në Shtëpinë e Bardhë, me Kongresin Amerikan, të diskutohet situate reale përpara autoriteteve dhe përfaqësuesven amerikan, që dhe ata të na japin një mendim, e të shohim që, vërtet kemi një partner, me të cilin kemi mundësi të diskutojmë situate të ndryshme. Por, deri tani, nuk kemi marrë ndonjë përgjigje positive. Ajo ç’ ka kemi konstatuar ne mbi gjendjen aktuale të shtetit shqiptar, është që zgjedhjet lokale të 30 qershorit duhet të njihen. Shohim, gjithashtu që Presidenti Ilir Meta kërkohet të shkarkohet nga Parlamenti, nëse është kushtetuese ose jo, këtë e gjykojnë të tjerët. Në momentin që largohet nga detyra Kreu i Shtetit, atij i hiqet imuniteti. Ne parashikojmë, ndoshta dhe gabojmë, që Pandeli Majko do të bëhet Kryeministri i përkohshëm. Kjo do ta dëmtonte Partinë Demokratike, pasi protestat në qoftë se nuk nxjerrin rezultat, para këtyre ndryshimeve, atëherë protestuesve do t’ iu thonë “Kërkuat që të largohej Kryeministri, u largua, sollëm Kryeministër tjetë, kërkuat që zgjedhjet të njiheshin apo mosnjiheshinmë pas do të shkarkohet Presidenti.” Kjo do ta qetësojë situatën, por nuk do ta zgjidhë krizën politike.
Çollaku: Dua t’ ju bëj një pyetje mbi të djathtën shqiptare. A duhet të bëhet një ndarje e prerë me të shkuarën, mes individëve që kanë qenë pjesë, kanë ushtruar detyrën e tyre në strukturat e mëparshme politike, dhe atyre që kanë nisur aktivitetin e tyre në Partinë Demokratike?
Lumaj: Spastrimi I Partisë Demokratike është mjaft i domosdoshëm. Fatkeqësia në Partinë Demokratike ishte se kur u krijua pluralizmi në Shqipëri, pothuajse, të gjitha partitë, pa marrë parasysh të djathta apo të majta, u kontrolluan dhe u drejtuan nga element që ishin komunist. Ti, në qoftë se sheh historinë e PD – së, që unë jam i djathtë, Sali Berisha ishte komunist. Ai ishte një prej fatkeqësive më të mëdhaja si dhe vazhdimësia e tij në Partinë Demokratike deri në vitet e fundit. Ai duhej të largohej nga e djathta, dhe të fillonte spastrimi i elementëve komunist në Parti. Duhet që Partia Konservative, ose Partia Demokratike, duhet që, vetëvetiu, ta pranojë faktin se janë disa elementë, të cilët po e pengojnë forcën e djathtë të eci përpara, që kanë të bëjnë me pikëpamjet që e kanë sjellë këtë Parti. Nuk duhet Partia Demokratike të predominohet nga e kaluara, duhet që t’ i hapë rrugën së ardhmes. Nuk mundesh të jesh në PD, ti, nëse predominohet vetëm nga një grup, ose nga një zonë. Për një parti duhet të ketë diversitet, duhet të ketë një shtrirje më të madhe. Atë, që ne kuptojmë, edhe pse nga larg, është që e djathta, ende, është nën kontrollin e familjes “Berisha”. Unë nuk kam asnjë gjë personale me Berishën, por realiteti është që duhet të ketë një liri brenda Partisë. Mos të ketë emërime brenda Partisë, të ketë zgjedhje brenda Partisë. Sepse, procesi i zgjedhjeve, e eliminon të dobtin dhe lejon të fuqishmin e të përgatiturin që të fitojë. Gjatë eliminimit, bëhet edhe një pastrim i kandidatëve për deputetë ose funksione të ndryshme. Dhe më logjikë, Basha mund ta bëjë një ndryshim të tillë, edhe përmes digastereve brenda Partisë. Duke i dhënë një shëmbull edhe partive të tjera, se Partia e së djathtës, është e vetmja forcë që mund ta drejtojë Shqipërinë, që mund ta zhvillojë Shqipërinë, që mund ta integrojë vendin në Bashkimin Europian, që do ta bëjmë edhe një herë Shqipërinë të madhe, ta bëjmë më të mirë, më të fuqishme.
Çollaku: Ju keni qenë edhe një ndër nominimet në preferencat e Presidentit Trump për ta qenë Ambasador në Tiranë. A ka qenë ky një projeksion sa politik aq edhe diplomatik?
Lumaj: Unë, administratën “Trump” e mbështes, jashtëzakonisht, shumë. Unë jetoj këtu, familja jeton këtu. E shoh që këtu e kam jetën time. Në qoftë se do të më duhet të shkoj në Angli, ose në Hajë, në Shqipëri apo kudo që të jetë, që ta mbështesë këtë administratë, që ta mbështesë këtë President, të sigurohem që ai rizgjidhet President, do ta bëjë një gjë të tillë. Jam shumë i dhënë të shoh që ai fiton edhe në vitin 2020 – ës.
Çollaku: Është nominuar nga Presidenti, Ambasadorja e re, le të themi për Kryeqytetin e Shqipërisë. Është një zgjedhje politike?
Lumaj: Presidenti ka fuqi minimale kushtetuese. I vetmi shtet në botë, që të tri digasteret, ekzektivin, legjislativin dhe gjyqësorin i ndan dhe iu jep fuqi në grupe. Presidenti ka 17 fuqitë e veta dhe njera prej fuqive kushtetuese që ka Presidenti është emërimi i ambasadorëve, i cili shkon përpara Senatit Amerikan, të cilët duhet ta aprovojnë, atë, duke e kaluar përmes një filtrimi. Dhe unë besoj që emërimi i Ambasadores në Shqipëri, me aprovimin nga Senati Amerikan, është konservative, është kushtetuese. Ajo do të kërkoj që Shqipëria të fitojë stabilitetin politik. Nuk ka për të mbajtur anën e Republikanëve apo të socialistëve. Unë e shoh asnjanëse. Ne jemi të interesuar, si amerikan, që ta shohim shqipërinë të stabilizuar. Sepse kombi shqiptar është i vetmi në Ballkan dhe kudo që flitet shqip, sot, në të cilin vijojnë problemet elementare drejt Europës si: korrupsioni, papunësia, krimi, etj. Pra kemi mbetur në vendin ku, akoma, nuk kemi zgjidhur problemet elementare që kërkon Europa e Bashkuar. Kështu që jemi të interesuar, dhe administrate e Trump, gjithashtu, është e interesuar për ndryshime politike dhe kushtetuese në Shqipëri.
Çollaku: A shihet një lloj aleance e kompromisit për stabilitetin, në kurriz të demokracisë, funksionimit të demokracisë?
Lumaj: Problemi është se shqiptarët thonë se kanë demokraci. Por a funksionion demokracia në Shqpëri? Nuk është funksionale. Shqipëria nuk ka një demokraci funksionale. I vetmi ndryshim para vitever ‘ 90 dhe pas viteve ‘ 90, në shtetin shqiptar, është se ndryshuam emrin dhe e bëmë pluralizëm dhe demokraci. Nuk dënohet më njeriu për fjalën e lirë dhe qytetarëve iu lejohet të shkojnë jashtë shtetit. Kurse përsa i përket funksionimit të demokracisë në vendin tonë, pothuajse, është zero. Ne, vijojmë, akoma, të shpërblejmë pazotësinë dhe të dënojmë zotësinë. Në qoftë se lejohet konkurimi brenda një partie, nëse në vend të emërimeve të kemi zgjedhje, nëse I ndajmë digasteret që mos të jenë të varura nga emëruesi dhe shërbyesi, kjo është demokracia. Funksionimi i demokracisë është kur institucionet funksionojnë, kur populli është i lirë. Dhe vetëm përmes kësaj demokracie, i jepet mundësi vendit, të fuqizohet nga ana ekonomike e të zhvillohet. Mund t’ më përmendësh një gjë që sot bëhet në Tiranë, ose Shkodër, apo kudo tjetër që bëhen ndërtime, sot, në Shqipëri, që nuk ka problem me truallin, me themelin, me letrat, me investimet, me paratë. Më thuaj një investim që bëhet në Shqipëri që është I pastër. Një prej persoanve, i cili është intervistuar nga autoritetet amerikane, që ka punuar në Shqipëri, që ka qenë pjesë e ushtrisë, dëshmon se ushtria po përdoret për të mbrojtur disa parcela kanabis. Shteti shqiptar po përdor dhe ushtrinë, që ta korruptojë. E këto duhet që të na shqetësojnë ne.
Çollaku: A mendoni se në Shqipëri do të ndodh, së shpejti, ndëshkimi i pushtetarëve, të lidhur me krimin dhe korrupsionin?
Lumaj: Ne e parashikojmë që do të ndodhë. Në qoftë se stabilizohet SPAK – u, i cili të operojë i pavarur nga influence politike, në qoftë se do të ngrihet Gjykata Kushtetuese e pakorruptuar, në qoftë se krijohet një Byro Kombëtare e Hetimit e pavarur, sigurisht, që do të ketë ndëshkime. Po e përsëris edhe një herë atë që thashë pak më parë: Nëse pushtetarët do t’ ua kishin bërë një kombi tjetër në botë, këtë që politikanët shqiptarë i kanë bërë vendit e kombit të tyre, ju siguroj se do të kishte një revolucion fizik e jo, vetëm, një krizë kushtetuese. Do të kishte një revolucion fizik, një luftë civile në shtetet e tjera, kurse ne po e durojmë një gjë të tillë. Bota po e sheh nga larg, dhe do të ketë arrestime, do të ketë dënime, të cilat ju si gazetar do t’ i shihni dhe do t’ i njoftoni.
Çollaku: Z. Lumaj, nëse keni diçka tjetër, ndonjë mesazh drejtuar shqiptarëve, duke marë edhe falenderimet tona për kohën që na kushtuat.
Lumaj: Mesazhi që do t’ i përcvillja të gjithë shqiptarëve është: Ne si popull e duruam sa e duruam vuajtjen. Por vuajtja dhe durimi kanë fund. Të shohin pushtetarët që po zgjedhin, mos t’ i shohin nga ana politike, por nga karakteri dhe dedikimi që kanë për vendin. Kështu që presim zhvillime të mëtejshme në Shqipëri dhe do të qëndrojmë në kontakt me njeri – tjetrin.
Çollaku: Ju faleminderit shumë për kohën, mendimet e opinionet që ndamë së bashku.
Lumaj: Faleminderit! Mirë u pafshim!
