Nga Azgan Haklaj
Ora e maleve në Rozhajën iliriane si orakull dhe muzë e poezisë shqipe.
Orët e maleve ju bëjnë thirrje shqiptarëve në Mal të Zi:
Bashkohuni.
Shqiptarë të Malit të Zi:
Mos e vrisni vetë orën tuaj.
Rozhaja, kjo trevë e lashtë iliro- arbërore, me bukuri mahnitëse të natyrës ka përkundur brez pas brezi në djepat e saj trimat e këtyre bjeshkëve kryelarta, me kulla të bardha e krenare, të cilat qëndrojnë në këmbë shekull pas shekulli si deshmi e trashëgimi autentike, jo vetëm të autoktonisë së banorëve të tyre, por përtej këtij fakti si bartëse të traditave të shquara të Kombit tonë, qëndresës për liri e pavarësi, besës, mikpritjes e bujarisë.
Aty janë ruajtur e trashëguar si relike të shenjta tiparet themelore të cilat janë kolona vertebrale e etnokulturës shqiptare, trashëgimia iliro-arbërore, Eposi i Kreshnikëve, lahuta, plisi, xhamadani e xhubleta, poezia gojore, tradita e vajtimit.
Këto vise të bekuara, të cilat Zoti ua dhuroj stërgjyshërve tanë pellazgo- ilirë janë pushtuar nga shumë hordhi pushtuesish, por Rozhaja ka mbetur ashtu siç ishte në agimet e historisë, një trevë shqiptare, të cilën askush nuk mund ta mohojë, e për më tepër ta tjetërsojë.
Pavarësisht shpërnguljeve të shqiptarëve, të dhunshme, të vazhdueshme, këtu toka e qielli flasin gjuhën tonë të cilën korifejtë e kulturës arbërore Naimi, Fishta, Aristidh Kola e kanë quajtur gjuhë e perëndive, apo gjuhë hyjnore.
Është pikërisht kujtesa historike e krenaria e origjinës së lashtë dhe të lavdishme të stërgjyshërve tanë që i ka bërë banorët e Rozhajës të mbijetojnë përmes një qëndrese stoike përballë vershimeve të pushtuesve e projekteve famëkeqe sllave për zhdukjen e asimilimin e tyre.
Historia nuk mund të tjetërsohet nga asnjë forcë ushtarake apo ideologjike, nga traktatet e përpunuara në akademitë e shteteve shoviniste, apo nga “marrveshjet”e kancelarive të fuqive të mëdha.
Askush nuk mund ta mohojnë se Kombi fisnik i shqiptarëve është më i lashti dhe se paraardhësit e tyre, pellazgët janë themelues para 4-5 mijë vitesh të qytetërimit botërorë.
Është i pavdekshëm Ali Daci, një mësues i talentuar e patriot, nderuar me plot të drejtë nga Presidenti i Shqipërisë z Ilir Meta me “Titullin Naim Frashëri”, sepse ka një dekadë që organizon manifestimin kulturor tradicional “Ora e Maleve” si dhe mitingun kombëtar të poezisë.
Në mitologjinë tonë popullore orët e maleve parafytyrohen ashtu si zanat, si qenje të mbinatyrshme, mitike, me bukuri të pashoqe, të cilat e shoqërojne njeriun nga lindja e deri në vdekje, e mbrojnë atë nga armiqtë dhe fuqitë demonjake të së keqes.
Shprehjet proverbiale si filani ka lind me orë, është orëmadh, apo mallkimet e kobshme “T’u vraftë Ora”, “Të vdektë Ora”, tregojnë qartë simbolikën e shpirtit shqiptar, me Orën, simbolin e fuqinë hyjnore e të pastërtisë morale.
Por njëherësh Ora është edhe simbol frymëzimi për të shprehur të bukurën e madhështoren, në art, në krijimtarinë folklorike dhe në poezi, ashtu siç është muza e poezisë për grekët e antikitetit.
Arti, kultura, poezia janë shpirti i vertetë i një kombi, apo forca mistike që realizon kohezionin e tij dhe e mban atë të bashkuar.
Është një simbolikë e bukur e kuptimplote fakti që Rrozhaja shndërrohet për disa ditë në kryeqytet i kulturës kombëtare, kryeqendër e poezisë shqipe përmes manifestimit kulturor tradicional “Ora e Maleve”.
Ashtu si Shkupi, Struga, Berati, Peja, Gjakova, Permeti, Plavë- Gucia etj, përligjin thënien e Aristotelit të madh se “Jeta rrjedh nga rrjedhin lumejtë.
Lumejtë janë mjalti i qytetërimeve”, edhe Rozhajës i shkon për shtat më së miri ky postulat i filozofit të lashtë grekë.
Këtu kalon Lumi i Ibrit “Lumi i bardhë”.
Këtu edhe vetë natyra është një muzë.
Me pejsazhin madhështorë e bukuritë mahnitëse ajo të frymëzon për tu bërë poet, ashtu siç u frymëzua Homeri nga Olimpi e perenditë e tij për të shkruar veprat e tij të pavdekshme “Iliada” dhe “Odisea”.
Ora e Rozhajës flet e kuvendon me gjuhën e perëndive, me poetët e të gjitha trevave shqiptare, me artistët e Kombit Shqiptar.
Ora e maleve banon këtu qysh në agimin e historisë dhe nuk i ka braktisur kurrë banorët kreshnikë të kësaj toke.
Ashtu si shqiponjat të cilat e patrullojnë e ruajnë qiellin e kaltër të kësaj krahine zëmadhe të Atdheut, edhe poetët shqiptarë që mblidhen këtu në takimet e përvitshme e tradicionale në manifestimin kulturor “Ora e Maleve”, ruajnë shpirtin e Rozhajës.
Nderim e mirënjohje për Ali Dacin, misionin e tij të shenjtë, për të mbajtur të ndezur flakadanin e patriotizmit e kultures shqiptare.
Ora shqiptare po troket.
Ajo nuk të ndalojë kurrë.
Por që kjo ditë të vijë sa me shpejt shqiptarët e Malit të Zi duhet të bashkohen.
Edhe pak kohë ka mbetur dhe skadon afati ligjor i regjistrimit të koalicioneve në zgjedhjet parlamentare dhe ato lokale në Guci në Mal të Zi, me dt 30-të gusht.
Liderë të shqiptarëve të Malit të Zi:
Bashkohuni!
Vëllezër dhe motra të Malit të Zi, bëhuni bashkë.
Orët e malit bëjnë thirrje për bashkim.
Vetë Zoti lëshon kushtrimin:
Bashkohuni!!
Mos e vrisni vetë Orën tuaj.
