Një nënkolonel me lidhje të nivelit të lartë në Kremlini, një kapës spiunësh dhe një specialist i të dhënave të mëdha… identitetet e tetë rusëve të dëbuar së fundmi nga selia e NATO-s në Bruksel japin të dhëna se pse Moska reagoi kaq ashpër dhe çfarë po bënin operativët e saj aty.
Sekretari i përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg tha se tetë personat që Rusia tha se ishin “diplomatë” në ambasadën e saj në selinë e NATO-s në Bruksel, në fakt ishin oficerë të padeklaruar të inteligjencës që kryenin aktivitete që nuk ishin në përputhje me akreditimin e tyre, pasi njoftoi dëbimet tetorin e kaluar.NATO kurrë nuk i emëroi ata publikisht, që do të thotë se ata mund të shkonin në heshtje në shtëpi dhe të dërgoheshin në vende të tjera, jashtë NATO-s, nën mbulimin diplomatik. Por Rusia më pas mbylli të gjithë ambasadën e saj në NATO. Reagimi i saj u pa si një përpjekje për të nënçmuar aleancën perëndimore, ndërsa Rusia dhe NATO përgatiten të mbajnë bisedime mbi kërcënimin e Rusisë për një luftë të re kundër Ukrainës më vonë këtë javë. Por lidhjet e nivelit të lartë të disa prej atyre të cilëve Stoltenberg dëboi treguan se zemërimi i Kremlinit mund të kishte pasur një dimension personal. Ata treguan rëndësinë e shtabit të NATO-s si një objektiv në sytë e Rusisë. Dhe CV-të e tyre hedhin dritë mbi llojin e njerëzve që shërbimet ruse të spiunazhit po dërgonin në Belgjikë, ku synohen gjithashtu institucionet e BE-së dhe ato belge.
Tetë diplomat-spiunët rusë ishin Sergei Chesnokov, Oleg Demekhin, Vasily Epishkin, Dmitry Filippenok, Igor Kovalev, Nadezhda Obukhova, Alexander Smushko dhe Stanislav Telegin, sipas informacionit të marrë në një hetim të përbashkët nga Dossier Center, një OJQ me qendër në Londër dhe EUobserver. Dhe Smushko ishte ai me shokë në “vendet e larta”. Smushko, i cili është me origjinë estoneze, u diplomua në fakultetin e gjuhëve të huaja dhe informacionit të huaj ushtarak të Universitetit Ushtarak të Ministrisë së Mbrojtjes (VUMO) në Moskë, duke u bërë nënkolonel dhe zëvendës shef i departamentit të VUMO. Në një moment, ai u bashkua gjithashtu me shërbimin e inteligjencës ushtarake të Rusisë GRU. Dhe, përpara se të vinte në Bruksel, ai punoi si përkthyes personal për ministrin rus të mbrojtjes Sergei Shoigu, shefin e forcave të armatosura ruse Valery Gerasimov dhe ish-ministrin rus të mbrojtjes Anatoly Serdyukov, në bisedime me VIP-at e huaj në mbarë botën. Vetë Smushko u shpreh për marrëdhënien e tij të parë me Shoigun në një intervistë me Zvezda, një stacion televiziv rus, në 2015.
“Në këtë lloj pune, mirëkuptimi i ndërsjellë është gjëja më e rëndësishme. Është më e lehtë të punosh me Sergei Kuzhugetovich [Shoigu]. Unë ulem gjithmonë në të majtë të tij. Shpesh duhet të përktheni thënie dhe fjalë të urta të ndryshme. Unë jam gjithmonë gati për këtë, megjithëse, sigurisht, jo të gjitha thëniet ruse janë të lehta përkthyer në anglisht”, shtoi Smushko.
Duke u bërë akoma më personale, gruaja e Smushkos, Nina, u largua nga Belgjika së bashku me të shoqin. E ndërsa ajo nuk punonte zyrtarisht si diplomate në Bruksel dhe nuk u dëbua zyrtarisht, edhe profili i saj u bë shkak për shqetësim. Nina Smushko, po ashtu, ishte diplomuar në VUMO, kishte marrë gradën ushtarake të kapitenit dhe kishte punuar gjithashtu si përkthyese për vizitat e oficerëve ushtarakë në VUMO nga Indonezia, Malajzia dhe Venezuela, në të cilat Rusia eksporton armë.
“Në Rusi, ndryshe nga shërbimet perëndimore, spiunazhi ka tendencë të ndodhë në familje,” tha një oficer i kundërzbulimit të vendit të NATO-s.
Ndërkohë, Filippenok, mund të ishte dërguar në Bruksel për të spiunuar popullin e Rusisë atje, të paktën këtë tregoi prejardhja e tij. Rusia ka rreth 200 diplomatë dhe zyrtarë konsullorë në misione të ndryshme në Bruksel dhe në qytetin e dytë më të madh të Belgjikës, Antëerp. Filippenok ishte zyrtarisht një sekretar i parë i ulët në ambasadën ruse të NATO-s, sipas profilit të tij në Linkedin. Por, në realitet, ai kishte të ngjarë të ishte dërguar në Belgjikë për të kërkuar tradhtarë në radhët e vetë Rusisë. Filippenok, i cili dikur jetonte në Shën Petersburg të Rusisë, ishte, sipas të dhënave telefonike ruse të ekzaminuara nga Dossier Center, një anëtar i njësisë 55297 të shërbimit të brendshëm të spiunazhit të Rusisë, FSB. Dhe kjo njësi është Drejtoria Ushtarake e Kundërzbulimit të FSB-së për Qarkun Ushtarak Perëndimor.
Filippenok dikur përzihej në ngjarjet e Brukselit. Në shtator 2018, për shembull, ai mori pjesë në një konferencë mbi misionet paqendërtuese të BE-së të organizuar nga Qendra për Studime të Politikave Evropiane, një institut udhëheqës. Dhe në prill 2019, ai u regjistrua për të marrë pjesë në një konferencë mbi zgjedhjet e BE-së në Parlamentin Evropian të organizuar nga Defend Democracy, një OJQ. Por nëse ai ishte në kërkim të tradhtarëve rusë, atëherë disa nga shokët e tij spiun duket se po kërkonin lloje të tjera sekretesh.
Epishkin, të cilin NATO e dëboi gjithashtu, dukej se nga ana e tij ishte i interesuar për atë që Perëndimi po bënte në Big Data. Ai u diplomua si toger rezervë në departamentin 609 të Institutit të Aviacionit të Moskës (MAI), i cili mëson “Informatikë të Aplikuar” – softuer të sistemit, sisteme komunikimi kompjuterik, matematikë të aplikuar, inteligjencë artificiale dhe përpunim të të dhënave të mëdha. Në një moment, ai iu bashkua shërbimit të inteligjencës së jashtme të Rusisë SVR. Ai gjithashtu shoqërohej në ngjarje në Bruksel, për shembull në një seminar të ashtuquajtur ‘Big Data Europe’ në 2017, së bashku me ekspertë në këtë fushë nga BE, SHBA, India dhe Japonia, treguan të dhënat publike.
Chesnokov, një tjetër nga tetë spiunët rusë, kishte një sfond të ngjashëm. Para mbërritjes së tij në Bruksel, ai punoi për Antaris-TP, një firmë ruse e lidhur me shtetin, e cila kryente kërkime shkencore dhe krijoi baza të dhënash për ministrinë ruse të mbrojtjes dhe FSB. VUMO dhe MAI, ku studionin Smushkin dhe Epishkin, janë qendra të njohura rekrutimi për inteligjencën ruse. Por i tillë është edhe Instituti Shtetëror i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Moskë (MGIMO), ku Telegin dhe Demekhin, të cilët NATO-ja po ashtu i largoi, shkuan në shkollë.
“Si rregull, rekrutuesit fillojnë të shikojnë nga afër studentët që nga viti i parë, dhe më afër mbrojtjes së diplomave të tyre, kandidatët ftohen në një bisedë konfidenciale dhe bëhen oferta joshëse për të punuar për të mirën e atdheut,” tha një burim rus.
Telegin më pas punoi për departamentin financiar të ministrisë së jashtme ruse në misione jashtë shtetit, por zyrtarisht u pagua me kikirikë për punën e tij, sipas deklaratave të tij tatimore të vitit 1999. Telegin dhe Demekin kishin apartamente në komplekset e ndërtuara nga qeveria në autostradën prestigjioze Rublevskoye të Moskës dhe Michurinsky Prospect. Disa nga fqinjët e tyre ishin gjithashtu oficerë të inteligjencës ose oficerë ushtarakë, zyrtarë qeveritarë dhe punonjës të bankave shtetërore ruse, të cilët u dërguan në ambasada të huaja ose në punë bankash jashtë shtetit. Por nëse diplomimi nga VUMO, MAI ose MGIMO dhe të kesh një apartament në Rublevskoye ose Michurinsky ishin pjesë e profilit tipik të një spiuni rus, të tjerët ishin më pak të lehtë për t’u zgjedhur.
Kovalev, për shembull, të cilin NATO e dëboi gjithashtu, ishte një muskovit që punonte për sindikatat e punëtorëve të transportit rrugor përpara se të shkonte në depon e makinave të ministrisë së jashtme ruse. Dhe Obukhova, e cila kishte qenë një “këshilltare” në ambasadën ruse të NATO-s përpara dëbimit të saj, lindi në një fshat të klasës punëtore pranë Noginskut, në Rusinë qendrore. Ajo filloi të postonte katalogë reklamash për një firmë qiprio-gjermane të quajtur Bler në shtëpi në vitin 2002. Ajo iu bashkua ministrisë së jashtme ruse dhe më vonë u bë atashe në ambasadën ruse në Otava. Dhe, para se të shkonte në Bruksel, ajo mori një çmim nga presidenti rus Vladimir Putin në vitin 2006 për shërbimet në përgatitjen dhe mbajtjen e takimit të krerëve të shteteve dhe qeverive të vendeve anëtare të G8 në Shën Petersburg.
Procesi i zhdukjes filloi në vitin 2009, kur NATO dëboi Vasily Chizhov, djalin e ambasadorit të atëhershëm dhe aktual të Rusisë në BE, Vladimir Chizhov, si dhe një tjetër diplomat rus, Viktor Kochukov, për spiunazh. Kjo vazhdoi në vitin 2015, me një numër të pazbuluar dëbimesh që vlerësohet të jetë 30 ose më shumë si reagim ndaj pushtimit të parë të Ukrainës nga Rusia. Dhe NATO dëboi shtatë rusë të tjerë në vitin 2018 pasi Rusia u përpoq të vriste një nga ish-spiunët e saj, Sergei Skripal, duke përdorur një armë kimike në Mbretërinë e Bashkuar.
Por me gjithë këtë, Rusia ende thuhet se ka mjaft operativë në Belgjikë. Të paktën gjysma (rreth 100) e diplomatëve të akredituar të Rusisë ishin oficerë të inteligjencës, ndërsa rreth 100 spiunë të tjerë rusë punonin nën mbulesë jodiplomatike në biznese, grupe kërkimore dhe OJQ në Belgjikë, sipas vlerësimeve të burimeve të inteligjencës perëndimore. Dhe spiunët e Rusisë bashkëpunuan me biznesmenë dhe kriminelë rusë në Belgjikë, si dhe me ata shtetas të BE-së që Rusia rekrutoi për të tradhtuar vendet e tyre. Shumica e tetë rusëve që NATO dëboi në vitin 2021, dhe ata të mbetur ende në Belgjikë, ishin ose nga GRU ose SVR. GRU është kryesisht e interesuar për inteligjencën ushtarake dhe ushtarako-teknologjike, ndërsa SVR tenton të kërkojë sekrete politike. GRU konsiderohet më e rrezikshme sepse operativët e saj janë të trajnuar si ushtarë dhe kanë kryer atentate dhe sulme kibernetike në Evropë. Por SVR është më elitare, oficerët e saj janë më të arsimuar dhe i nënshtrohen trajnimeve më të gjata në spiunazh.
Dëbimet e NATO-s në vitin 2021 u bazuan në informacionin e ndarë nga shërbimet e kundërzbulimit të shteteve perëndimore në Divizionin e Përbashkët të Inteligjencës dhe Sigurisë së NATO-s (JIS). NATO krijoi JIS në vitin 2017 në selinë e saj në Bruksel, si reagim ndaj sjelljes gjithnjë e më armiqësore ruse dhe kineze. Shërbimi i brendshëm i inteligjencës i Belgjikës, VSSE, ka përgjegjësinë kryesore për kërkimin e spiunëve të huaj në territorin belg, sipas marrëveshjeve me NATO-n dhe institucionet e BE-së. Por VSSE ka më pak se 20 oficerë të kundërzbulimit të specializuar në Rusi. Dhe Belgjika dhe institucionet e BE-së kanë një histori më të butë se NATO-ja në agresionin rus. Belgjika dëboi vetëm një spiun të dyshuar rus si reagim ndaj sulmit të Skripalit, për shembull.
Por edhe një vështrim i shkurtër në ambasadat dhe konsullatat e Rusisë në Belgjikë ishte në gjendje të identifikonte disa ‘diplomatë’ të tjerë rusë që dërguan raporte në shërbimet e inteligjencës në Moskë. Dhe institucionet e BE-së nuk kanë deklaruar kurrë ndonjë diplomat rus si persona non grata, tha shërbimi i jashtëm i BE-së. NATO, ministria e jashtme ruse dhe VSSE nuk pranuan të komentojnë. Por një diplomat i BE-së, duke folur në mënyrë anonime, shpjegoi pse spiunazhi rus në NATO dhe në qytetin e BE-së përbënte një kërcënim.
“Midis personelit diplomatik të vendeve perëndimore në qendrat e diplomacisë ndërkombëtare, mund të ketë edhe disa përfaqësues të shërbimeve të inteligjencës. Por në misionet ruse në NATO dhe BE, numri i spiunëve që kryejnë operacione agresive të inteligjencës është jashtëzakonisht i lartë. Dhe duhet të mbani mend se në doktrinën ushtarake të Rusisë dhe strategjinë e sigurisë kombëtare, Rusia e cakton NATO-n si armikun e saj kryesor. SVR dhe GRU kryejnë vrasje politike, rekrutojnë informatorë dhe agjentë dhe janë, sipas definicionit, 100 për qind armiqësore ndaj NATO-s dhe BE-së,” tha ai.
Marrë nga EUobserver
