Niko Braçi, ishte një ushtar i ELAS-it, i angazhuar në strukturat e Sigurimit të Shtetit Shqiptar në Gjirokastër, në vitin 1944-1949. Një letër e shkruar prej tij, drejtuar Komitetit Qendror të Partisë së Punës së Shqipërisë, në shkurt të vitit 1949, zbulon detaje të rëndësishme që faktojnë aktivitetin kriminal të Sigurimit të Shtetit, shthurjen në radhët e tij, si dhe kontrabandën me Greqinë, gjatë kohës kur ata vizitonin shtetin fqinj, me mision sekret nga Sigurimi i Shtetit.
Në letrën e Niko Braçit, zbulohen personazhe të angazhuar në strukturat famëkeqe të Sigurimit të Shtetit, ka prej tyre që figurojnë në listën e ekzekutorëve më të egër të krimeve të komunizmit. Veli Bakiri, është në këtë listë dhe rezulton të jetë një ndër emrat më të spikatur, si persekutor në kohën e komunizmit. Në ato lista, ka emra të njohur të kohës, këngëtare dropullite që shfaqeshin në ekranin bardh’ e zi të kohës së komunizmit, si të preferuarat e diktatorit Enver Hoxha.
Letra është në formën e një autokritike drejtuar partisë, pasi autori, Niko Braçi, me sa duket ishte liruar nga Sigurimi i Shtetit dhe nga angazhimi i tij në Ushtri. Pas ndëshkimit, kishte dërguar këtë letër, e cila përmban autokritikën e tij për ato që kishte bërë gjatë angazhimit në strukturat e Sigurimit në Gjirokastër. Njëkohësisht, ai evidenton edhe kritika e akuza të forta ndaj eprorëve e bashkëpunëtorëve të tij shqiptarë e, minoritarë grekë, në vitet kur kishte punuar në këto struktura.
Vihet re, imoraliteti, presioni ndaj grave, për t’i shfrytëzuar seksualisht, skenarët e mashtrimit ndaj banorëve dhe rënia në kurthin e Sigurimit, të disa prej atyre që dëshironin të largoheshin nga Shqipëria drejt Greqisë. Ka dëshmi për dhunën ndaj banorëve të zonave përreth. Ajo që spikat në këtë letër është pohimi: “Isha pak imoral”, gjë që shoqërohet me historitë e tij rozë e të bashkëpunëtorëve të tij, me gratë e zonave përreth, kryesisht ato që detyroheshin të bëheshin bashkëpunëtore të Sigurimit të Shtetit.
Më poshtë botohet i plotë teksti i letrës së grekut të ELAS, ashtu siç është shkruar prej tij, me gabimet gjuhësore, shoqëruar me faksimilen e letrës marrë nga Arkiva e Shtetit.
Vdekje Fashizmit
Liria e Popullit
Komitetit Çentralë të Partis P. Shqipnis
I nënshkruari Niko Braçis.
Antari i Partis P. greke, që bënja pjesë në organizatën anti-fashiste greke të Gjirokastrës, dhe me shërbime pran seksionit Sigurimit Gjirokastrës, me punë kapter, ju parashtroj sa më poshtë vijon:
Me Rezulicionit e Pleniumit XI-të, nukë kam bërë autokritik dhe kritikën mbi gabimet e mija, që më janë paraqitur si anëtar partije dhe si organ i Sigurimit.
Me qen që puna e Sigurimit është nji punë speciale dhe rezervate, për këtë ju dërgoj autokritikën dhe kritikën time.
Unë jam nji ushtarë i Ellasit, i cili kamë ardhur në Shqipëri, që në prillë të vitit 1945, mbasi ndiqesha nga monarko-fashistat grekë dhe që at here, kam hirë në organet të Sigurimit dhe në punë time të përditshme më janë konstatuar këto gabimet.
Autokritikë; unë jam pak llafazan, si në popullin kështu dhe në shokut, unë me popullin s’jamë sjellur arrogantë, por populli kishte frik nga mua, jo si person, por si argonë e Sigurimit.
Jamë pakë imoralë.
Unë në fillim të vitit 1945, që kam hirë në punën e Sigurimit, deri në fillim të vitit ’46, unë s’kisha udhëzimet si për punë dhe punonja siç ma priste mendja time, kur kalonin nonjë njeri kufirin për në Greqi e, kur kthiheshin na Greqia, i arrestoja dhe i mbanja në komandë dhe i lironja mbasandaj.
Në dhjetor të vitit 1945, kam shkuar në disa kasollet të katundit Goranxi natën, për të kontrolluar me qen se vinin korrjerat nga Greqia dhe provokova një djalë, që gjoja jam grekë dhe dua të më lidhën me Vangjeli Gogoni, nga katundi, mirë por më kuptuan dhe nuk më treguan. I arrestova i kam dhënë 4-5 pëllëmba dhe me të e mbajta një natë dhe me të nesërme, e lëshova; këtë e bëra me kokën time.
Unë kam çiftëzuar K. Gogonin, me bashkëpunëtoren t’onë, jo me qëllim martese. Më 23 prillë të vitit 1947, ishte arratisur një djalë nga katundi Llongo dhe komanda e kompanisë, Llozgo, arrestoi baban e djalit, Anastas Vasilin dhe nji shokë tjetër të quajtur Ziso Liango, nga ai katund, pa as nji arsie.
Në bashkëpunim me komisarë e kompanisë, kemi rrahur Zison dhe e kemi vënë në korendë. Komanda e mbajti 2 dit dhe e lëshojti. Kam rrahur dy pëllëmbë, Vasili Bruzo, nga katundi Llozgo bashkë me përgjegjësin tim, n/toger Nikolla Ndriçon.
Kam rrahur me urdhrin e përgjegjësit tim, n/toger Nikolla Ndriço, dhe kam kërcënuar dy veta, nga katundi Bularat, Gligori Gaxhijan dhe Nikolla Mastakun, se këta gjoja se kishin një grup gjë që kjo informata e kishte _____ një grua kurvë.
Nasho Nikës dhe Nasho Nika e dha zirës time, që kjo grup ishte organizuar gjë që kjo, ishte krejt fallco. Në vitin 1947, është arrestuar nga forcat kufitare, Dhimitri Çamati, nga katundi Kakavijë, i cili akuzoheshe që gjoja kish prer vijën telefonike.
Ky u shoqërua në zirën tonë të Vriseras, atje e kam rrahur dhe e vura në korendë. Janë dhe disa gjëra të vogla, të cilat nuk më mbahen mendë.
Kritikoj Thanas Nika, tash ne seksioni i Sigurimit të I-rë të Gjinokastrës. Ka çiftëzuar Th. Karasu, nga katundi Sotirë, e ka dërguar në Greqi, gjoja për formata, që kjo nuk është e vërtet, mbasi ajo familjen e kishte në Athinë dhe siç thoshte, do të kthehet prap, gjë që nuk u bë dhe në ___________ të tij tha që u zu nga monarko-fashistët grekë.
Kritikoj Thanas Nikën dhe vëllanë e tij, që ishte dhe ai në seksionë të I-rë të Gjinokastrës, Koço Nika. Këta të dy e kishin si informator, që sillte informata nga Greqia gjoja, por kjo bënte kontrabandë, e cila quhet Vasillo Biçuni. Kjo transportonte çorape, telat ombrelle dhe gjëra të tjera.
Këtë e vërtetoj kështu; që në vitin 1946, në shkurt, kjo u nis nga Llongo me nji ushtar të quajtur Jani Nasto, nga Sofratikë, me çorape (18 sterlina) plaçka. Mirë por monarko-fashistët e kuptuan, që kjo merte kontrabandë dhe ia kanë bërë pritje na kufiri për ta plaçkitur.
Mirë por kjo ju iku nga duart, neve kur pamë një gjë të tillë, u detyruam që të hapim zjarr kundra monarko-fashistavet, 2 orë resht. Me gruan nalt përmendur, Nasho Nika dhe Koço Nika, bënin punë seksuale dhe kontrabandë dhe parat i ndanin të dy.
Kritikoj Thanas Nika, dërgonte Anastas Vasilin nga Llongo në Greqia, për informata, mirë por Anastasi sillte kontrabandë nga Greqia, për një dhe gjëra të tjera, më së fundi nuk e dërgonin më, nga mos besimi që Anastasi më tha që; të sjellë çfarë të duash që andej. Si e pushojti, i ka ngrënë 15 dit rogë, e ka deklaruar vet Anastasi, tek mua.
Kritikoj Thanas Nika, që ka çfritëzuar P. Shinga nga katundi Jergucat, që kjo ka dhëndrin e saj të arratisur nga radhët e ushtrisë t’onë. E kalojti kufirin gjoja për formatet, gjë që kjo nuk bëhesh. Atje që shkojti në Janin ,dolli para gjiqit falsifikim dhe tha për baban tim, Aleksi Braçi që ka lidhje me mua dhe mi shqiptarët, që kështu u dënua me thëniet të saj.
Kritikoj Veli Bakirin, ish shefi i N/seksionit Sigurimit Gjinokastrës. Pasi më kish mbajtur nënë vërejtje 5 ditë, në seksionë të Gjinokastrës, që gjoja më akuzonte që kish lidhje me korjera grekë që vinin në tokën t’onë, mua, n/toger Nikolla Ndriçon dhe Kristo Barimi.
Këto informata më ka dhënë Nasho Nika, që tij të kishin nënë vërejtje Veli Bakiri dhe mos besimi se unë mos kam rënë në kompromis me korjerat grek, që nuk i kapim dot.
Kritikoj drejtorin të degës Sigurimit Gjinokastrës. Kap. Niko i cili, ka dërguar toger Xhembro Ismailë dhe me bashkëpunim me neve, tre shokë të Sigurimit. Kemi provokuar vet neve një grua, për të arratisur për në Greqia, që ta kapim neve – si këtë gjë e kemi mbaruar, e kemi kapur gruan të quajtura M. Gjoka nga Sotirë, e cila sot është në burg. Me kaq përfundoj.
Tjetër gjë nuk më kujtohet, mbasi më janë mbetur dhe gjëra të tjera. Për të gjitha këto gabimet, që më janë paraqitur mua si person, arsia është se unë jam mbetur 4 vjet resht në një sektor, pa më dhënë udhëzimet të duhura nga superiorët time dhe as dorë ngritje personale, se kjo gjë është e vërtet që shokët të tjerë, kanë bërë gabimet më të rëndë nga mua, s’jan dalë në mas, mbasi ishin transferuar gjetkë.
Kurse sot unë qitem në lirim nga Sigurim, si dhe na Ushtria, nga opinione të popullit dhe neve vet e provojmë këtë gjë, që populli kishte opinion të keqë për neve. Por neve si komunistë, japim fjalën e nderit ne partin, që këto gabimet do t’i ndreqim duke punuar kthesë në vijën e drejt të Partisë s’onë dhe të popullit dhe kauzën kundra armikut të brendshmen dhe të jashtme./Memorie.al
Me nderimet shoqërore
Antar i P.P. greke
Niko Braçi (firma)
Tiranë 19/II/949
