SHQIPJA GJUHË KOZMIKE, “ MËNA E TË GJITHA GJUHËVE INDO-EUROPIANE”!
QËLLIMI I LIBRIT.
Pellazgët ishin një komb i populluar, i qytetruar dhe i fuqishëm, dhe me kalimin e shekujve, tejmbushën brigjet e Detit të Zi dhe Egjeut.
Pellazgët përfaqësonin një kujtim universal të një toke të madhe, ku njerëzimi i hershëm banonte për shekuj në paqe dhe lumturi.
Se alfabeti pellazgjik, prindi i të gjithë alfabeteve evropiane, rrjedh nga një alfabet i Atlantidës.
GJUHA Shqipe!
Është baza kryesore e familjes së gjuhëve Indo-Evropiane. Shumë persona e konsiderojnë pellagjishten e lashtë si gjuhën më të bukur dhe më efektive të folur ndonjëherë. Tingulli i saj është një këndim muzikor, në vend të monotonit të shumicës së gjuhëve. Me lakimet e saj të shumta, ose ndryshimet në format e fjalëve, ajo mund të shprehë ide më saktësisht sesa gjuhët më pak të lakuara. Për shembull, një folje klasike shqipe plotësisht e lakuar ka shumë forma të ndryshme. Çdo ndryshim në formë tregoi një ndryshim në kohë, mënyrën ose llojin e veprimit, ose personin që vepron. Shqipja ka shumë interes për studentët e anglishtes, sepse shumë nga fjalë e anglishtes vijnë nga gjuha shqipe, shpesh përmes Latinishtes. Fjalët shkencore nga shqipja përfshijnë atom, biologji, botanikë, ekonomi, zoologji… Ndër fjalët shqipe të përdorura në arte janë arkitektura, kritika, drama, muzika dhe poezia…
Gjuha Latine,
ishte gjuha kryesore e Evropës Perëndimore për qindra vjet. Ishte gjuha zyrtare e Perandorisë Romake dhe e Bizantit. Ndërsa, gjuha shqipe ishte gjuha e poezisë dhe e arteve dhe shërbeu si bazë e ndërtimit të gjuhës latine.
Latinishtja, me shprehjen e saj precize, ishte mediumi perfekt për ligjin dhe qeverinë. Në duart e një mjeshtri të tillë si Virgjili, latinishtja u tregua e aftë për një dinjitet dhe ton të rrallë dhe që nuk barazohej me asnjë gjuhë. Latinishtja nuk ka qenë në përdorim të përgjithshëm që nga mesjeta. Por ajo formoi bazën e gjuhëve ino-europiane dhe ndikoi në shumë të tjera. Prej shumë kohësh ka vazhduar të jetë gjuha e Kishës Katolike Romake dhe përdoret në terminologjinë shkencore dhe ligjore.
Alfabeti latin, ose romak, u huazua nga alfabeti i gjuhës shqipe. Në kohët klasike, ajo kishte 23 shkronja. Mungonte J, U dhe W e alfabetit anglez. Alfabeti bizantin, u bë baza për atë që sot përdoret nga shumica e gjuhëve perëndimore.
Latinishtja i përket familjes së gjuhëve indo-evropiane. Ashtu si shqipja, latinishtja është shumë e lakuar. Kjo do të thotë, ndryshimet në kuptim tregohen nga ndryshimet në mbaresa fjalësh, sesa nga parafjalët ose renditja e fjalëve.
Latinishtja ishte vetëm një gjuhë e ngjashme me shqipen që fliteshin në Italinë e lashtë 200 vjet p.e.s. Dialektet e tjera, të tilla si Etruskia, ishin plotësisht të vjetra. Ndërsa ajo (shqipja) vdiq guha latine u përhap gjërsisht në atë periudh kohore. Në lashtësi, latinishtja më e hershme ishte një gjuhë e papërpunuar, e pazhvilluar, e quajtur ndonjëherë latinisht parafjalore. Kjo formë e hershme, ka ardhur përmes mbishkrimeve dhe teksteve fetare. Gjatë viteve 200 dhe 100 para Krishtit, Latinishtja u kthye nga një dialekt i zakonshëm në një gjuhë letrare. Ajo arriti pikën më të lartë të përsosjes në latinishten klasike të epokave Ciceronian dhe Augustan deri në vitn 14 pas Krishtit. Efektet madhështore verbale u arritën nga Ciceroni dhe Cezari në prozë dhe nga Virgjili dhe Horaci në poezi. Latinishtja klasike ndryshonte nga shumica e gjuhëve të tjera në atë që nuk kishte dialekte. Por një gjuhë popullore, ose e zakonshme, u zhvillua krah për krah me latinishten letrare.
Gjuha romake, pësoi shumë ndryshime pas të ashtuquajturës Epoka e Artë. Lakimet u hoqën dhe fjalët u thjeshtësuan. Ardhja e krishterimit dhe pushtimet barbare të Perandorisë Romake shtuan fjalor të ri në latinisht dhe ndryshuan më tej gjuhën.
Në Mesjetë, Latinishtja ndryshoi shumë. Gjuha latine kishte një ndikim të fortë në të gjithë Evropën Perëndimore. Nga vitet 400 ajo kishte zëvendësuar plotësisht latinishten letrare si një gjuhë e folur. Pasi Perandoria Romake u shpërbë, lokalitete të ndryshme në botë vazhduan të bënin ndryshime. Ishin këto variante lokale që krijuan gjuhët Frëngjisht, Italisht, Spanjisht, Portugez dhe Anglisht. Ndërkohë, studiuesit vazhduan të përdorin një formë të latinishtes letrare në shkollat dhe manastiret e Evropës, si dhe në dokumentet zyrtare.
Literatura Latine ishte letërsia e shkruar nga romakët. Ajo u ndikua fuqimisht nga shkrimet e filozofve Pellazgo-Ilir, veçanërisht në formë. Por zhvilloi individualitetin që pasqyroi karakterin dhe mendimin romak gjatë periudhave të ndryshme të historisë. Letërsia zyrtare latine filloi rreth viteve 200 p.e.s., kur një version latin i një tragjedie ilire iu paraqit në një audience romake.
Autori, Livius Andronicus, gjithashtu përktheu Odisen e Homerit në një lloj të vjetër të vargjeve latine të njohur si masa Saturniane. Një letërsi e pavarur latine u shfaq së pari me poetin Gnaeus Naevius, i cili mund të konsiderohet babai i letërsisë romake. Ai shkroi një epikë në Luftën e parë Punike. Dramat e tij ishin kryesisht ripunime të origjinaleve pellazge-ilire. Por ai gjithashtu krijoi një formë tragjedie thjesht në përmbajtje romake, dhe komeditë e tij kishin një aromë të fortë italiane.
Poetë të tjerë epikë ndoqën Naeviusin. Quintus Ennius gjithashtu shkroi një epikë historike, Analet, duke përshkruar historinë romake nga themelimi i Romës deri në kohën e tij. Ai miratoi heksametrin daktilik pellazgo-ilir, i cili u bë forma standarde e vargjeve për eset romake. Ennius u bë i famshëm edhe për dramat e tij tragjike. Në këtë fushë pasuesit e tij më të dalluar ishin Marcus Pacuvius dhe Lucius Accius. Të tre episodet e përdorura rrallë nga historia romake. Në vend të kësaj ata shkruajtën versione latine të temave tragjike që ishin trajtuar tashmë nga poetë tanë si Iliada dhe Odiseja. Por edhe kur kopjuan autorë tanë, ata ishin jo të sigurt në përkthim.
Fatkeqësisht, çdo dokument që i përkiste gjuhës shqipe është zhdukur dhe për këtë është punuar sistematikisht. Ata modeluan shfaqjet e tyre në komeditë romake të së ashtuquajturës Periudha e Re, por trajtuan lirisht komplotet dhe formulimet e origjinaleve. Proza e kësaj periudhe njihet më së miri përmes De agri cultura, një vepër për bujqësinë e Marcus Porcius Cato Plakut. Cato shkroi gjithashtu historinë e parë latine të Romës dhe qyteteve të tjera italiane. Letërsia e hershme latine përfundon me Gaius Lucilius. Në 30 librat e tij të Satires ai krijoi një lloj të ri letërsie për të cilin nuk mund të gjendet asnjë model i mëhershëm Ilir. Lucilius kritikoi skenën shoqërore bashkëkohore në vargje të sofistikuar, të mprehtë dhe shpesh thumbues.
Epoka Ciceronian (101-43 B.C) ishte e dominuar nga Marcus Tullius Cicero, mjeshtri më i madh i prozës Latine. Shkrimet e tij voluminoze mund të ndahen në katër grupe: oratet, letrat, traktatet dhe veprat filozofike. Ata kanë shërbyer si modele kudo që është shkruar ose folur latinishtja dhe kanë ruajtur shumë mësime klasike gjatë epokave të errëta. Sallust dhe Julius Caesar ishin gjithashtu prozatorë të shquar të periudhës Ciceronian. Sallust adoptoi një stil konciz, të theksuar në veprat e tij historike. Ai shkroi përshkrime të shkëlqyera të njerëzve dhe motivet e tyre. Julius Caesar shkroi komentet e tij mbi luftrat galike dhe civile në një stil të thjeshtë me prekjen e sigurt të mjeshtrit letrar. Po kjo periudhë lindi poezinë lirike. Poezitë e dashurisë së Catullus nuk janë tejkaluar kurrë në intensitetin emocional. Ai dhe të tjerët e grupit të tij gjithashtu futën në letërsinë latine epilionin, ose epikën e shkurtër, e cila theksoi përsosjen formale. Në ndryshim nga këto “modernë”, poeti Lucretius mori përsipër të interpretojë filozofinë e Epikurit. Vepra e tij, e quajtur De rerum natura, përmban shumë pasazhe sublime dhe është një triumf i gjeniut poetik mbi materien jo poetike.
Epoka e Augustinit (42 B.C.-A.D. 14), njihet si epoka e artë e letërsisë latine. Virgjili botoi Eklogjet e tij baritore; gjeorgjikët, poema më e bukur e shkruar ndonjëherë për jetën në fshat; dhe Eneida, epika më e mirë në gjuhën latine. Shoku i Virgjilit, Horaci, shkroi Epodet, Adhurimet, Satirat dhe Letrat. Përsosja e Odave në përmbajtje, formë dhe stil i magjepsi brezat e lexuesve. Elegjia latine arriti zhvillimin më të lartë në veprat e Tibullus, Propertius dhe Ovid. Në prozë, Livy prodhoi një histori të popullit Romak në 142 libra. Vetëm 35 kanë mbijetuar, por ato janë të domosdoshme për informacion mbi Romën e hershme. Shumica e shkrimtarëve u përpoqën të arrijnë mënyra të reja dhe befasuese të shprehjes. Filozofi stoik Seneca paraqiti nëntë tragjedi dhe disa vepra etike. Satyricon of Petronius ofron mbetje të romanit të parë realist të letërsisë perëndimore. Ajo përshkruan jetën e përditshme midis klasave më pak të arsimuara.
Poezitë epike përfshinin Argonautikën e Valerius Flaccus, Thebaid të Statikës dhe Punka të Silius Italicus. Midis shkrimtarëve të prozës, historiani Cornelius Tacitus ndoshta meriton vendin e parë. Ai pikturoi një pamje të errët të paharrueshme të Perandorisë së hershme në historitë e tij.
Latin, ishte pjesa e Italisë antike që shtrihej përgjatë bregdetit të Detit Mesdhe, në juglindje të Etrurisë dhe në veriperëndim të Campania. Qytetet kryesore të saj formuan një ligë që zhvilloi luftë kundër Romakëve nga 340 deri në 338 p.e.s. Romakët fituan, dhe Latium u bë pjesë e Romës. Campagna di Roma moderne, e cila rrethon Romën, mbulon të njëjtin territor si Latium.
All reactions:
4Halil Teodori, Albert Vataj and 2 others
