Nga Halil Teodori
FAMILJA,
është institucioni më i vjetër njerëzor. Në shumë drejtime është më e rëndësishmja,është uniteti njësia më themelore e shoqërisë. Qytetërime të tëra kanë mbijetuar ose janë zhdukur, varësisht nga fakti nëse jeta familjare ishte e fortë apo e dobët. Familjet kanë ekzistuar që nga kohërat më të hershme dhe padyshim që do të ekzistojnë aq kohë sa njeriu jeton. Familjet përbëjnë bazën e çdo shoqërie, sepse ato shërbejnë për tre nevoja jetësore njerëzore që gjenden kudo.
Së pari, familja është mjeti për lindjen e fëmijëve dhe vazhdimin e racës njerëzore.
Së dyti, familja siguron mbrojtjen dhe trajnimin e hershëm të foshnjave. Foshnjat njerëzore janë mbase më të pafuqishmet nga të gjitha krijesat e gjalla. Ata duhet të ushqehen, lahen dhe vishen. Ata nuk mund të lëvizin larg vetvetiu. Ndërsa plaken, ata duhet të aftësohen për t’u bërë anëtarë të përgjegjshëm të shoqërisë.
Së treti, familja krijon një ndarje të punës në mënyrë që secili anëtar të kontribuojë me diçka. Burri zakonisht siguron jetesën ndërsa gruaja kujdeset për shtëpinë. Të dy prindërit kujdesen për fëmijët, të cilët gradualisht marrin përgjegjësi ndërsa bëhen të aftë ta bëjnë këtë. Shumica e personave u përkasin dy familjeve gjatë jetës së tyre, e para si fëmijë dhe e dyta si prindër. Ne kemi lindur në familjen e parë dhe themelojmë të dytën. Këto dy përvoja përfaqësojnë veprimtarinë kryesore të jetës nga lindja deri në vdekje. Familja mesatare përbëhet nga një burrë, një grua dhe dy ose tre fëmijë.
Jetesa Familjare
Martesa është fillimi i jetës familjare. Kur një burrë dhe grua martohen, ata lidhin një kontratë ligjore për të jetuar së bashku si burrë dhe grua. Ata gjithashtu pranojnë përgjegjësinë ligjore për të mbështetur dhe kujdesur për çdo fëmijë që mund të kenë. Suksesi i një martese varet nga ajo që dëshirojnë anëtarët dhe si jetojnë. Njerëzit në shumë pjesë të botës nuk e konsiderojnë dashurinë romantike të rëndësishme. Ata besojnë se një martesë është e suksesshme nëse burri është një sigurues i mirë, nëse gruaja është një shtëpiake e kujdesshme dhe nëse çifti ka fëmijë. Nga ana tjetër, shumë të rinj mendojnë se dashuria romantike është gjithçka që ka rëndësi. Shumica e autoriteteve bien dakord që një burrë dhe grua, që të martohen me sukses, duhet të gjejnë lumturi në marrëdhëniet e tyre. Ata besojnë se lumturia e të martuarve kërkon mirëkuptim të thellë dhe shoqëri të dashur midis dy personave. Sipas këtij standardi, një martesë e suksesshme është një martesë e lumtur. Popuj të ndryshëm kanë praktikuar forma të ndryshme martese. Shumica e shoqërive njohin vetëm martesën e një burri dhe një gruaje. Disa prej tyre lejojnë, që, një burrë apo grua të martohet me më shumë se një bashkëshort. Martesa e një burri me më shumë se një grua, ka qenë gjithmonë më e zakonshme, se sa, martesa e një gruaje me më shumë se një burrë.
Jeta Shtëpiake.
Shtëpia është qendra e aktiviteteve familjare. Këto aktivitete përfshijnë kujdesin për fëmijët, përgatitjen e vakteve, ngrënien së bashku, mbajtjen e shtëpisë, lojërat, argëtimin e miqve dhe shumë gjëra të tjera. Fëmijët marrin trajnimin e tyre të parë dhe më të rëndësishëm në shtëpi. Një fëmijë mëson diçka sa herë që përqafohet nga nëna e tij, luan me të atin, merr përgjigje në pyetjet e tij ose përsërit lutje të thjeshta. Këto përvoja të para në shtëpi shënojnë fillimin e arsimimit dhe të fesë. Nëse një fëmijë sheh tipare të tilla si dashuria, ndershmëria dhe loja e ndershme që praktikohen në shtëpi, ai me siguri do t’i ketë këto tipare si i rritur. Jeta në shtëpi ndikohet nga mënyra e organizimit të një familjeje. Shumica e familjeve gjatë gjithë historisë njerëzore kanë qenë patriarkale. Babai kryeson familjen, dhe gruaja dhe fëmijët i binden. Në ilirin e lashtë, babai kishte autoritet absolut mbi fëmijët e tij. Shumica e vendeve sot kanë sistemin patriarkal në një farë mase. Një grua merr emrin e burrit të saj kur martohet, dhe fëmijët mbajnë emrin e babait të tyre. Disa shoqëri e kanë vendosur nënën në krye të familjes. Kjo lloj familje quhet matriarkale. Burri zakonisht shkon të jetojë me familjen e gruas. Gratë mund të zotërojnë pasurinë dhe t’ua kalojnë vajzave të tyre. Disa fise sot kanë sistemin matriarkal. Tani, në shumë kombe perëndimore ecet drejt një lloji barazis të organizatës familjare, ku secili anëtar respektohet dhe askush nuk përpiqet të jetë “shefi”. Sipas këtij sistemi, nëna dhe babai ndajnë përgjegjësinë për rritjen e fëmijëve dhe marrin vendime për familjen së bashku. Fëmijët mund të shprehin mendimet dhe dëshirat e tyre dhe të kenë një liri të madhe brenda familjes. Prindërit kanë akoma autoritet, por ata përpiqen të jenë të vëmendshëm dhe demokratikë në mënyrën se si e përdorin atë. Disa familje kanë “mbledhje këshilli” të rregullta për të marrë vendime të rëndësishme. Familja barazuese është më e zakonshme në Shtetet e Bashkuara, dhe ‘Evropën Perëndimore. Është e pazakontë në shumicën e vendeve të Amerikës Latine dhe pothuajse e padëgjuar në shumë kombe të tjera.
Përgjegjësitë.
Anëtarët e një familje kanë disa përgjegjësi ligjore ndaj njëri-tjetrit. Për shembull, ligjet e shumicës së vendeve deklarojnë se një burrë dhe grua duhet të jetojnë së bashku dhe nuk mund të bëjnë ndonjë dëm fizik ose mendor njëri-tjetrit. Këto ligje gjithashtu kërkojnë që prindërit të mbështesin fëmijët e tyre. Në rastet e neglizhencës ose abuzimit të vërtetë, ligjet vendosin dënime. Përveç kërkesave ligjore, një shoqëri pret që secili anëtar i familjes të respektojë dhe ndihmojë anëtarët e tjerë. Jetesa familjare është një aventurë në bashkëpunim. Fëmijët e vegjël mund të ndihmojnë në punë të tilla shtëpiake si larja e enëve, fshirja e dyshemesë ose përkujdesja e foshnjës. Ndërsa plaken, përgjegjësitë e tyre rriten. Prindërit kanë përgjegjësinë të mbrojnë dhe të kujdesen për fëmijët e tyre dhe gradualisht t’i mësojnë ata të kujdesen për veten e tyre.
Problemet,
Qofshin, të mëdha ose të vogla, janë një pjesë normale e procesit të të jetuarit së bashku. Shumica e familjeve gjejnë mënyra për të zgjidhur problemet e tyre dhe për të qëndruar të lumtur. Por disa përballen me probleme të veçanta që janë më të vështira për t’u zgjidhur, të tilla si babai që nuk fiton para të mjaftueshme, nëna është e sëmurë për një periudhë të gjatë kohore, prindërit grinden vazhdimisht me njëri-tjetrin, ose një fëmijë që rebelohet dhe po vjen i vështirë të trajtohet . Një burrë dhe grua që duan fëmijë dhe nuk mund t’i kenë ata, mund te përballen me problem serioze. Problemet e pazgjidhura familjare rezultojnë në fatkeqësi dhe nganjëherë në divorc.
