Autor i referatit: Halil Teodori
Dua të them se “demokracia”, në kuptimin e ngushtë, është sundimi nga njerëzit. Në praktikë, termi “demokraci” nënkupton përgjithësisht qeverisjen nga shumica – pra më shumë se gjysma e njerëzve – sepse ekziston një kushtetutë, që mbron të drejtat e të gjithë njerëzve. Ky term vjen nga pellazgo-ilirët, që siç e përmenda më sipër, do të thotë “sundim nga populli”.
Nëse do t’iu referoheshim fjalëve të Abraham Lincoln-it, ai ka thënë se “demokracia moderne është qeverisja e njerëzve, nga njerëzit, për njerëzit”. Shtetet e Bashkuara janë një republikë me një formë përfaqësuese të qeverisjes, që do të thotë se njerëzit qeverisin vetë përmes përfaqësuesve të tyre të zgjedhur lirisht në detyrë. Kjo lloj qeverisjeje republikane ka një frymë demokratike, në atë që vullneti i popullit mbizotëron në planin afatgjatë. Gjithkush mund të mos bie dakord për një çështje të caktuar politike ose të jetë kundër dikujt që kandidon për një post të caktuar në një zyrë shtetërore, megjithatë demokracia kërkon që shumica e njerëzve të vendosin midis çështjeve dhe kandidatëve në zgjedhje të lira, me vota të fshehta. Numerikisht, shumicë quhet ajo pjesë që ka të paktën një votë më shumë se gjysma e numrit të përgjithshëm të votuesve.
Në botën perëndimore, demokracia zakonisht i referohet formës së qeverisjes. Disa filozofë e mendojnë demokracinë si një mënyrë jetese. Për shumicën e njerëzve, demokracia kërkon një elektorat të gjerë, duke përfshirë votimin universal për burrat dhe gratë. Ajo nuk i pranon privilegjet, duke u mbështetur në lindje, pasuri, racë ose besim. Kjo nënkupton masa mbrojtëse kundër shtypjes së qytetarëve nga qeveria, gjithashtu nënkupton të drejtën e lirisë së fjalës, lirinë e shtypit dhe lirinë e fesë. Gjithashtu, demokracia përfshin të drejtën e qytetarëve për të kundërshtuar qeverinë e tyre në një mënyrë paqësore.
Demokracia nuk e toleron një sistem njëpartiak. Demokracia njeh dinjitetin e brendshëm të të gjithë njerëzve. Ky dinjitet është e kundërta e skllavërisë. Demokracia synon mbrojtjen dhe promovimin e personalitetit të çdo burri, gruaje dhe fëmije. Të gjitha qeniet njerëzore janë të barabartë para ligjit. Në një demokraci, artistët dhe shkencëtarët, të të gjitha fushave, janë të lirë të mendojnë, të hetojnë, të shprehen dhe të krijojnë. Jeta e të gjithë njerëzve pasurohet nga arritjet individuale. E kundërta ndodh në një diktaturë, ku artisti dhe shkencëtari duhet të punojnë brenda udhëzimeve dhe direktivave të ngurta të vijës së partisë. Kjo bën që dëshira krijuese të frenojë – një histori të tillë, të dhimbshme, kanë kaluar njerëzit në vendin tonë, në kohën e diktaturës komuniste.
Demokracia përmes epokave!
Demokracia në botën antike. Një shkallë e lartë e demokracisë u gjet në qytet-shtetet pellazgo-ilire. Në ato kohë, qytet-shteti numëronte rreth 20,000 qytetarë ose pak më shumë.
Në kohën e Perikliut, në vitet 400 p.e.s., çdo qytetar i Athinës kishte të drejtë të paraqitej dhe të votonte në asamblenë popullore dhe në komitetet e asamblesë që shërbenin si gjykata penale. Çdo person i lirë kishte të drejtë të fliste ashtu si dëshironte. Megjithatë, në demokracinë pellazgo-ilire kishte plot defekte, p.sh., barazia nuk shtrihej te gratë dhe skllevërit. Perikliu prezantoi zakonin e pagimit të qytetarëve për pjesëmarrjen në asamble dhe në gjykata. Kjo praktikë e pagimit të veprimtarisë politike, kontribuoi në rënien e Athinës. Në një kohë kur shteti Athinës ishte përfshirë në një luftë të gjerë, qytetarët preferuan të qëndronin në shtëpi si pensionistë të qeverisë, se sa të shërbenin në fushën e betejës. Prishja e qytetit-shtet shkaktoi një mosbesim ndaj demokracisë. Platoni, duke dhënë mësim në mesin e viteve 400 p.e.s., dënoi rrënjësisht demokracinë. Ai tha se forma më e mirë e qeverisjes ishte aristokracia, ose qeverisja nga qytetarët më intelektualë dhe më kompetentë. Aristoteli pohoi gjithashtu se demokracia ishte një formë e korruptuar e qeverisjes. Edhe Platoni, edhe Aristoteli besuan se qeveria u zhvillua në cikle. Sipas Aristotelit, monarkia ishte qeverisja nga një njeri, i cili me kohë degjeneroi në diktator. Aristoteli besonte se aristokracia ishte qeverisje nga disa burra më të mirë, por kjo formë qeverisjeje degjeneroi në oligarki, ose kontroll nga një grusht burrash, përgjithësisht qytetarë të pasurisë.
Qeverisja që do të udhëhiqej nga liria dhe virtyti, prirej të zhytej në demokraci, ose atë që Aristoteli e quajti “qeveri nga turma”. Romakët ishin të njohur me idetë demokratike, sepse në vitin 509 p.e.s., Roma u bë republikë. Siç vuri në dukje Ciceroni, monarkia u hodh poshtë sepse mbreti u bë tiran; aristokracia u mohua, sepse plebenjtë u revoltuan. Kundërshtimi ndaj sundimit demokratik nën Gracchi kishte dhënë disa mësime të hidhura. Romakët miratuan një formë të përzier qeverisjeje, në të cilën aftësia dhe pasuria u ekuilibruan kundër fuqisë së njerëzve.
Sulmet ndaj demokracisë
E gjithë periudha që nga fillimi i viteve 1800 ka dëshmuar një sërë sulmesh ndaj demokracisë si një formë e qeverisjes dhe mënyrës së jetës. Karl Marx dhe Friedrich Engels, bashkautorë të “Manifesti Komunist” të 1848-ës, denoncuan “institucionet demokratike -republikane”. Ata i panë demokracitë e reja si “diktatura borgjeze” për të shfrytëzuar punëtorin për përfitimin e klasës së mesme. Ata bënë thirrje për një revolucion që do të zhdukte klasën e mesme, do të vendoste një diktaturë të proletariatit dhe do të krijonte një shoqëri pa klasa. Sulmi ndaj demokracisë perëndimore u intensifikua nga Lenini, udhëheqësi i revolucionit bolshevik të vitit 1917, në Rusi.
Teknika e terrorizmit, e zhvilluar nga Trocki, u përdor për të zhdukur udhëheqësit demokratikë, të cilët tashmë kishin rrëzuar Carin rus dhe për të shtypur të gjithë kundërshtimin ndaj një tiranie komuniste. Qeveria Sovjetike nën Leninin pretendonte se përfaqësonte të gjithë punëtorët dhe fermerët, ama në të vërtetë ishte një diktaturë. Një byro politike e Partisë Komuniste, e cila mezi numëronte një për qind të popullsisë, kontrollonte tërë popullin rus. Një sistem arsimor u prezantua për të bindur popullin rus se demokracitë e Evropës dhe Azisë ishin thjesht mjete të klasës kapitaliste. Kur Fashizmi u ngrit në Itali, ai bëri sulme të dhunshme mbi besimin demokratik. Filozofitë e Sorelit, Paretos dhe Michels-it kishin zhvilluar teorinë e elitës. Sipas kësaj pikëpamjeje, masa është injorante dhe drejtohet nga emocionet.
Teoria e elitës thotë se “pavarësisht nga forma e qeverisjes që ekziston, elita, ose anëtarët superior të shoqërisë, do të formojnë vendimet politike”. Musolini organizoi partinë Fashiste si organ i elitës së Italisë. Ai shkatërroi të gjitha partitë e tjera dhe drejtoi Italinë si diktator. Propaganda fashiste shtrembëroi faktet për të përshkruar demokracinë, veçanërisht demokracinë britanike dhe amerikane, si një sistem i dobët, i pavendosur, pacifist, i paaftë, dekadent.
Në Gjermani, partia naziste, nën diktatin e Adolf Hitlerit, pohoi epërsinë e racës nordike dhe nevojën për nënshtrim të plotë nga të gjithë personat në një shtet racor të drejtuar nga Fuehrer, si udhëheqësi i vetëm. Hitleri, ashtu si Musolini, e denoncoi demokracinë si të dobët, jo relike dhe të dobët. Në Luftën e Dytë Botërore, ushtritë e kombeve demokratike përfundimisht mundën makineritë e luftës naziste dhe fashiste, si dhe forcat e aleatit të tyre japonez. Pas luftës, përpjekjet për të rivendosur demokracinë në Japoni ishin të suksesshme, kryesisht për faktin se pushtimi ushtarak ishte nën një administratë të kontrolluar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Rivendosja e demokracisë në Itali u arrit, me gjithë sabotimin komunist, të drejtuar nga Rusia. Fatkeqësisht, marrëveshjet e kohës së luftës rezultuan në vendimin për të ndarë Gjermaninë në katër zona okupimi. Trupat ruse detyruan një regjim komunist mbi njerëzit në zonën e tyre, ish-Gjermania Lindore. Zonat e tjera u bashkuan për të formuar një qeveri demokratike në Gjermaninë Perëndimore.
Sulmet ndaj demokracisë, të nisura nga Lenini, u vazhduan nga Stalini. Kur qeveria ruse pranoi njohjen diplomatike nga Shtetet e Bashkuara, më 1933-shin, ajo premtoi të përmbahej nga çdo komplot komunist në Shtetet e Bashkuara, që kërkonin të përmbysnin Kushtetutën federale me forcë. Rusët nuk e mbajtën kurrë këtë premtim. Udhëheqësit sovjetikë vazhduan të drejtonin partitë Komuniste në të gjitha shtetet demokratike për të komplotuar për shkatërrimin e qeverisë kushtetuese. Propaganda sovjetike, duke vlerësuar efektin e fuqishëm të fjalës “demokraci” si një simbol të lirisë, pretendonte se vetëm Komunizmi ishte demokraci e vërtetë. Ajo shpifi duke e cilësuar demokracinë perëndimore si plutokraci ose “sundim nga të pasurit”.
Programet nën demokraci.
Disa teoricienë kanë pohuar se demokracia duhet të ketë gjithmonë një program legjislativ. Kjo pikëpamje nuk është në përputhje me traditën politike amerikane. Demo-kracia është një metodë e qeverisjes, jo një pako e reformave sociale ose ekonomike; është një sistem i vetëqeverisjes së shumicës nën garancitë e lirisë për individin. Nuk është një koleksion ligjesh për mirëqenien publike. Në Shtetet e Bashkuara, ashtu si në Britani, natyrshëm rrodhi që ndërsa votimi u shtri nën presionin e idesë demokratike, karakteri i ligjeve të republikës duhej të kishte pësuar ndryshime të konsiderueshme. Më shumë legjislacion humanitar u vendos në librat e statutit. Qytetarët u mbrojtën më me kujdes nga monopolet me akte të tilla si Sherman Anti-Trust Act i 1890-ës dhe Clayton Act i 1914-ës. Amvisës iu dha një mbrojtje më e madhe në blerjen e furnizimeve të familjes me anë të Aktit të Pastër të Ushqimit dhe Barnave. Programi i Sigurimeve Shoqërore synonte të mbronte njerëzit nga skamja. Por asnjë nga këto programe nuk është domosdoshmërisht demokratik. Ato mund të jenë miratuar nën çfarëdolloj forme qeverie.
Kush ishte Demokriti?
Demokritus jetoi nga viti 460-370 p.e.s. Ai ishte një filozof pellazgo-ilir; nganjëherë quhet babai i shkencës moderne, sepse dha një shpjegim mekanik për gjithçka. Demokritusi mësoi nga mësuesi i tij, Leucippus, se gjithçka përbëhej nga copa të vogla të materies, të quajtura atome. Kjo teori tha se atome të panumërta vërtiteshin rreth e rrotull në hapësirën e zbrazët dhe u kombinuan për të formuar universin, bimët, kafshët, madje edhe qeniet njerëzore. Kështu që Demokriti arriti në përfundimin se kur një pemë, p.sh., nis të rritet, ajo që ndodh, është se shumë nga këto atome po kombinohen për të formuar pemën. Ai vendosi që kur pema vyshket dhe prishet, atomet nuk shkatërrohen, por kombinohen edhe një herë për të bërë gjëra të reja. Demokriti jetonte në Abdera, në Traki. Shkroi libra mbi filozofinë, matematikën, moralin dhe muzikën, por vetëm disa fragmente mbijetuan prej tij.
Referenca!
Demokracia dhe politika, Diktatura komuniste, Fashizmi, Nazizmi . Historia e antitektit, Historia moderne si dhe materiale nga Interneti.
