Ambientet e mbyllura, të mbushura me njerëz dhe në një kohë qëndrimi të zgjatur janë vendet më të rrezikshme për përhapjen e virusit. Ventilimi luan një rol vendimtar në zvogëlimin e rreziqeve, por në transportin publik ai përdoret masivisht.
Pse po flitet kaq shumë për transmetimin e aerosolit?
Covid-19 nuk është aq ngjitës sa fruthi, por studimet dhe provat e ndryshme që po shtohen, konfirmojnë se transmetimi i koronavirusit ndodh jo vetëm përmes spërklave të pështymës (pikat e rënda, për shkak të madhësisë bien në tokë nga graviteti brenda 2 metrave), por edhe përmes pikave të imëta (aerosole) të nxjerra nga personat e infektuar kur kolliten ose teshtijnë dhe mbi të gjitha kur flasin, këndojnë, bërtasin apo marrin frymë. Për më tepër, studimet e fundit theksojnë se aerosolet mund të lëvizin deri në disa metra dhe të mbushin një dhomë të tërë për periudha të gjata duke ruajtur një ngarkesë të lartë infektive. Maskat profesionale dhe ato kirurgjikale të mbrojnë nga pikat e mëdha dhe janë të domosdoshme për këto situata, por vetëm ato nuk janë të mjaftueshme për të penguar transmetimin e virusit nga ajri.
Cilat janë vendet ku koronavirusi përhapet më lehtë?
“Vendet më kritike janë mjediset e mbyllura me dimensione të reduktuara dhe ventilim të kufizuar, veçanërisht kur ka një kohë të gjatë qëndrimi” – thotë Giorgio Buonanno, profesor i fizikës teknike mjedisore në Universitetin e Cassino dhe në Universitetin e Teknologjisë Queensland në Brisbane (Australi). Në fakt, është parë nga studime të shumta në botë që Sars-CoV-2 përhapet veçanërisht në ato ambiente të mbyllura ku mblidhen shumë njerëz: dasma, kisha, palestra, restorante, transport publik, kore, bare, thertore, burgje dhe festa sidomos kur flitet me zë të lartë ose këndohet pa maskë.
Çfarë mund të ndodhë në sezonin e dimrit?
Tani që përballemi me sezonin e dimrit, rreziqet e infektimit, edhe nga ajri, rriten (ashtu si me gripin dhe viruset e tjera të frymëmarrjes) sepse kalohet më shumë kohë në ambiente të mbyllura dhe përqendrimi i grimcave infektive rritet sidomos pa praninë e një ventilim adekuat. Është e mundur që përhapja e virusit në Itali verën që kaloi, pas efektit të karantinës së gjatë, u ngadalësua për shkak edhe të kohës më të gjatë të kaluar jashtë ashtu edhe për ajrosjen më të madhe brenda me anë të dritareve të hapura. Në këtë mënyrë mënyra e transmetimit nga ajri u frenua.
Çfarë nënkuptohet me ventilim?
Në një klasë shkolle me përmasa mesatare është e mundur të ndryshohet plotësisht ajri duke hapur dritaret çdo 10-20 minuta, por në sezonin e ftohtë kjo nuk është gjithmonë e realizueshme. Idealja do të ishte të punonit me sisteme të ventilimit mekanik të kontrolluar, madje rekomandohet edhe përdorimi i filtrave të ajrit. Kur ventilimi mekanik nuk është i mundshëm sepse kërkon financime të mëdha dhe të menjëhershme mund të mendohet për pastruesit portabël të ajrit që mund të zhvendosen në mjedise të ndryshme.
A transmetojnë të gjithë të infektuarit në të njëjtën mënyrë?
Sipas vlerësimeve të një numri në rritje të studimeve, shumica e njerëzve të infektuar nuk mund të infektojnë askënd. Një studim i Hong Kongut në të cilin u gjurmuan kontaktet zbuloi se vetëm 20% e rasteve ishin përgjegjëse për 80% të transmetimit të virusit. Një studim tjetër i madh i botuar në revistën “Science” arriti në përfundimin se 70% e rasteve nuk ishin përgjegjës për ndonjë infektim ndërsa vetëm 8% e pacientëve ishin të lidhur me 60% të infeksioneve të reja të vëzhguara, duke theksuar kështu rolin e rëndësishëm të “super-përhapësve” në përhapjen e epidemisë. Në fillim të pandemisë, hulumtimi kishte treguar se nga 10% në 20% e njerëzve të infektuar janë përgjegjës për 80% të përhapjes së koronavirusit. Problemi është se një “super-përhapës” nuk e kupton këtë veti, dhe se nëse ai gjendet në vendin e gabuar në kohën e gabuar mund të shkaktojë shpërthime të forta të virusit. Ajo që mund të bëhet është të shmangen ata që konsiderohen si “super-shpërndarës” duke shmangur të gjitha ato aktivitete që lehtësojnë përhapjen e virusit.
Çfarë ndodh nëse ka një pozitiv në një hapësirë të mbyllur siç janë klasat e shkollës?
Rreziqet rriten kur infektohet një mësues sepse ai flet më gjatë dhe më fort për t’u dëgjuar, kështu që ai lëshon 100 herë më shumë frymëmarrje normale. Një nxënës i sëmurë flet shumë sporadikisht dhe është shumë më pak i rrezikshëm. Nëse në një klasë prej 150 metra kub, 25 studentë kalojnë 5 orë me një mësues të sëmurë që shpjegon mësimin për 2 orë, pa marrë ndonjë masë paraprake kundër aerosoleve, mund të infektohen të paktën 12 nxënës. Çdo individ do të kishte një mundësi 15% të infektohet.
A mund të zvogëlohet rreziku i infeksionit nga ajri në klasat e shkollave?
Universiteti i Cassino ka botuar një studim për vlerësimin e rrezikut të infektimit për shkak të transmetimit ajror të Sars-CoV2 në ambiente të brendshme. “Nëse të gjithë do të kishin maska në klasën me 25 nxënës, maksimumi 7 prej tyre mund të infektoheshin. Me ventilim mekanik (një ndryshim i përgjithshëm i ajrit çdo 20 minuta) vetëm 4 persona rrezikojnë infektimin. Në shkolla mësuesit duhet të pajisen me një mikrofon kështu që ata nuk do të detyrohen të flasin me zë të lartë. Nëse vendoseshin të gjitha pajisjet së bashku: maska, ventilim të detyruar, mikrofon, numri maksimal i njerëzve të infektuar në prani të një mësuesi infektiv do të ulej në mënyrë drastike në 0.4 (më pak se një infeksion) dhe deri në 30 studentë mund të qëndronin në një dhomë.
A është e mundur të vlerësohet sa rrezikohet në një autobus?
Në një autobus urban, me 80 pasagjerë, me një kohë qëndrimi prej 30 minutash dhe të gjithë në këmbë dhe duke folur, prania e një pasagjeri të infektuar mund të infektojë maksimumi 2 persona. Me vendosjen e maskave nga të gjithë, problemi eliminohet dhe një maksimum prej 0.7 personash mund të infektohet dhe autobusi mund të strehojë deri në 107 pasagjerë. Rritja e ventilimit të detyruar me një ndryshim të ajrit çdo 10 minuta mund të ndihmojë gjithashtu. Nëse të gjitha masat merren së bashku, numri maksimal i njerëzve të infektuar do të jetë 0.4 dhe deri në 193 pasagjerë mund të hipin në bord.
“Transporti publik, ndryshe nga sa mund të besojë dikush, nuk janë vende veçanërisht të rrezikshme për transmetim përmes aerosolit” – shpjegon Buonanno. Por me shifrat e shumta të të infektuarve të këtyre ditëve ndodh që në një autobus të hipë më shumë se 1 i infektuar. Në këtë rast rreziqet dyfishohen dhe ose trefishohen.
Pra, hapësira dhe maskat nuk janë të mjaftueshme?
Hapësira dhe maskat janë një kusht i domosdoshëm (veçanërisht për t’u mbrojtur nga pikat më të mëdha të pështymës dhe infektimi në distancë të shkurtër), por ato nuk janë të mjaftueshme. Sot ne dimë si të vlerësojmë kushtet e ventilimit, grumbullimin dhe kohën e ekspozimit në mjedise të mbyllura për të menaxhuar më mirë rrezikun e infektimit. /Marrë nga Corriere Della Sera,
